18. yüzyılın sonlarında, yazar, teorisyen, politikacı, bilim insanı ve devlet adamı Benjamin Franklin, yaptığı icatlarda tarihe resmen imzasını attı. Bugün pek çok yaşlı insanın hayatını kolaylaştıran çift odaklı gözlüklerden, yıldırımların olası zararlarını önleyen paratonerlere, yüzme paletlerinden, sobaya dek mucitin icatları saymakla bitmemekte. Yüzyıllar sonra dahi, Franklin sadece devlet adamlığı ya da yazarlığı ile değil, topluma vatandaş bilim insanı olarak ettiği hizmetlerle anılmakta.
SciStarter'ın kurucusu Darlene Cavalier de, her birimizin kendi imkanlarımızla vatandaş bilimine ya da diğer bir adıyla halk tabanlı bilime, amatör ya da profesyonel olarak katılmamızın, toplumumuzun gelişmesine ne derece katkıda bulunacağına dikkat çekiyor ve "Yüzlerce yıl önce, bilim uzmanlaştırılmadan, herkes bir şekilde bilim yapıyordu; herkes bilim insanıydı." diyor.
Yurttaşlık bilimi, genellikle resmi dereceleri olmayan insanlar tarafından yürütülen bilimsel araştırmalar olarak tanımlanmakta. İnternet ve diğer yeni teknolojilerin sergilediği birçok disiplin aracılığıyla dünyayla ilgili bilgi toplayan, gün geçtikçe büyüyen bir hareket. Biz de her birimiz, kendi imkanlarımız doğrultusunda bu harekete katılıp; bilimin ilerlemesine yardımcı olabiliriz. İşte bugün dahil olabileceğimiz farklı vatandaş bilimi projeleri:
- mPig, ilk olarak kışın yağış kaydetmeyi amaçlayan ücretsiz bir uygulama olarak ortaya çıktı. O zamandan bugüne, dolu, kar, fırtına gibi pek çok hava gözlemini içerecek şekilde gelişti. Biz de bu uygulama sayesinde bölgemizdeki hava değişimlerini rapor edebiliriz.
- Pieris Projesi, vatandaş bilim insanlarından Pieris rapae veya beyaz lahana kelebekleri hakkında bilgilerin toplandığı bir proje. Projenin amacı, bu hoş minik canlılarla ilgili bir veri tabanı oluşturabilmek.
- NASA Observer Cloud uygulaması, bulutlarla ilgili gözlemlerimizi, bulutlarda meydana gelen değişimleri kaydedebileceğimiz bir uygulama. Vatandaş bilim insanları olarak uygulama sayesinde NASA'nın gözlemlerine yardımcı olabiliriz.
- SmartFin, okyanus sağlığını etkileyen konularda sörfçüleri ve toplulukları birbirine bağlayan bir uygulama. Toplanan veriler, okyanus eğilimlerini daha iyi anlamak ve iklim değişikliğinin neden olduğu sorunlara karşı harekete geçmek için kullanılmakta.
- Siklon Merkezi, katılımcıların tropikal siklon görüntüleri hakkında çevrimiçi olarak sorularına cevap vererek tropik siklonlar hakkında bilgi toplayan bir projedir.
- RinkWatch vatandaşlardan arka bahçedelerindeki buz pateni pistleri vasıtasıyla iklim değişiklerini izlemeyi amaçlayan dijital bir proje. Gönüllüler arka bahçedeki pistte hangi günler kaykay kullanılıp hangi gün iklim şartlarından dolayı kullanılmayacağı verilerini girmekte.
- Nature's Notebook, gönüllülerin kendi bölgelerinde yaşam süren bitki veya hayvan türlerini gözlemleyerek, haklarında bilgi verdikleri bir proje.
- StreamSelfie, vatandaş bilim insanlarının bölgelerindeki su kaynaklarının görüntülerini çekip, paylaşmaları ile su kalitesini takip etmeyi amaçlayan bir proje.
Elbette bütün bu projeler, uygulamalar dışında da kendi projelerimizi oluşturup; bilime elimizden geldiği kadar yardımcı olabiliriz.
