Salgın insan hastalıklarının büyük çoğunluğu hayvanlardan gelmektedir, ancak hangi hayvanların virüs riski taşıdıklarını az da olsa bilebiliyoruz. Yeni bir çalışma, bulaşıcı hastalıkları insanlara yayma ihtimali yüksek olan memelilerin sıralamasının bu eksikliği gidermeye yardımcı oluyor.
Bilim insanları bu hastalıklara, bir türden diğerine bulaşabilen 'patojenler' olarak adlandırıyorlar. Ayrıca 'yayılma olayı' adını verdikleri bir terim de bulunuyor. Ne yazık ki bizim için, patojenlerin yayılması, salgın hastalıkların çoğunu oluşturmaktadır. Bu tarz salgınların gelecekte de tekrarlanma olasıkları bulunuyor ancak hangi hayvanların en yüksek riski taşıdığı tamamen belli değil.
Bu eksikliği gidermek için New York'taki EcoHealth Alliance'ın araştırmacıları, yayılma olaylarını tetikleme ihtimali olan memeliler hakkında bir araştırma yaptılar. Bunlar insanlar, kuşlar gibi diğer türdeki hayvanlardan patolojik hastalıklara yakalanabiliyorlar. Şimdi Nature'da yayınlanan bu çalışmanın sonuçlarına göre, yarasalar en yüksek salgın hastalıkların bulaşma riski taşıdığını ve bunu primatlar ve ardından da kemirgenlerin takip ettiğini gösteriyor.
Çalışma için Peter Daszak liderliğindeki bir ekip, tüm dünyadaki memeliler hakkında viral veriler topladı. 754 farklı memeli türünden gelen bilgiler, bilinen tüm memelilerin yüzde 14'ünü temsil ediyor. Veritabanına memelilere bulaşan bilinen 585 virüs hakkında bilgi kaydedildi. Bu virüslerin üçte biri, insanlara sıçramıştı. Ayrıca, memelilerin aile tipleri ve coğrafyası gibi diğer bilgiler de sisteme girildi. Bundan sonra kullanılan yöntem ise, insanlara sıçrayacak virüslerin olasılığını tahmin etmek için bir matematiksel model oldu.
Araştırmalara göre, büyük hayvanlar küçüklerden daha fazla virüs taşıyor. Ayrıca büyük coğrafi alanlarda yaşayan hayvanlar, yerleşim alanlarında bulunan türlere göre daha fazla virüs barındırıyorlar. Araştırma, yarasaların en fazla zoonotik virüsü taşıdığını ve salgınlığın Güney Amerika'da ve Orta Amerika'da ortaya çıkma ihtimalinin yüksek olduğunu gösterdi.
Bu bulgular, bilim adamlarının şüphelendiği şeyle tamamen uyum içerisinde duruyor. Yani yarasalar, birincil hastalık yayıcı hayvanlardır. İnsanlar, Ebola, Marburg hemorajik ateşi, Nipah virüsü ensefaliti, Hendra virüsü hastalığı, Histoplazmoz (bir akciğer hastalığı) ve şiddetli akut solunum yolu sendromu gibi pek çok hastalığa sahipler. Yeni bulgulara göre ise yarasalar henüz keşfedilmemiş yaklaşık 17 zoonoz virüs türüne ev sahipliği yapıyorlar.
Listenin ikinci sırasında ise primatlar yer alıyor. Özellikle Orta Amerika, Afrika ve Güneybatı Asya'da bulunuyorlar. Üçüncü sırada ise şaşırtıcı bir şekilde kemirgenler var. Araştırmacılar, hem primat hem de kemirgen türlerinde henüz keşfedilmemiş yaklaşık 10 zoonotik virüs bulunduğunu söylüyorlar.
Bu tahminlerin bir bilgisayar modeli ile üretildiğini ve eksiklikler olduğunu belirtmekte fayda var. İlerleyen zamanlarda elde edilecek bilgiler doğrultusunda, veritabanına yeni şeyler eklenmeye devam edecek. Yine de sistem, ileride meydana gelebilecek büyük salgın hastalıkların tahmininde kullanılması amaçlanıyor.
