Bir çok kişi, sadece ‘merhaba’ deyiş şeklinden, karşıdaki insanın güvenilir olup olmadığını söyleyebilir size. Ses tonundaki bir şey, onları açık eder. İşte bilim insanları da bu ‘şeyin’ ne olduğunu ortaya koydular. Bu, aynı zamanda, daha gerçekçi elektronik konuşmaları da beraberinde getirebilecek bir gelişme.
Boston Northeastern Üniversitesi’nde konuşma bilimcisi olan Rupal Patel “Bir çoğumuz tek bir kelime telaffuz ederken dahi sesimizde ne denli kimlik bilgisi yer aldığının farkında değildir” diyor.
2014 yılında bilim insanları konuşma şeklimizle samimiyetimiz arasında ilişki olduğunu keşfetmişlerdi. ‘Merhaba’ demesi istenen 32 erkek bireyin ses tonunu değerlendirmesi istenen bir grup İskoç öğrenci, hangilerinin güvenilir olmadığı konusunda ezici çoğunlukla fikir birliğine varmışlardı. Aynı ekip, yeni çalışmasında bunun nedenini ortaya koymaya çalışıyor. İngiltere Glasgow Üniversitesi’nde bilişsel psikolog olan Phil McAleer ve Pascal Belin yönetimindeki araştırmacı ekip, 2014 yılında en güvenilmez sesler olarak değerlendirilen 8 sesin ortalama akustik karakteristiklerine dayalı bir ses modeli geliştirdiler. Daha sonra bu model ses, iki ‘merhaba’ sesine çıkarıldı: Birisi güven vermeyen bir ses tonuyla, diğeri ise güven veren bir ses tonunun özellikleriyle. Bilim insanları daha sonra bu iki versiyonu kullanarak, düşük dereceli güvenilirlikten, yüksek dereceli güvenilirliğe doğru kesintisiz bir kayıt oluşturdular. Teyit amaçlı olarak ilk çalışmada elde edilen kadın seslerinden de oluşan ikinci bir kesintisiz kayıt oluşturuldu.
İnsanların sentezlenen bu sesleri nasıl değerlendireceklerini görmek için 146’sı erkek, 354’ü kadın olmak üzere 500 kişiden internet üzerinden dinledikleri sesi değerlendirmeleri istendi. 2014 yılındaki çalışmada olduğu gibi katılımcılar, hangi sesin güven verici olduğu konusunda fikir birliği sergilediler.
Fakat bu seferki çalışmada bilim insanları neyin bu farkı oluşturduğunu ortaya koymuş oldular: Şarkı gibi çıkan seslerin daha güven verici olduğu düşünülüyordu. En güven verici merhabalar, başlangıçta yüksek, ortalarda alçak, sonda ise yine yüksek şekilde söyleniyordu. Bu tip ses tonları, yüksek dereceli oluyor ve bu derece, telaffuz boyunca değişkenlik gösteriyordu. Buna karşın güvenilmez olarak değerlendirilen sesler ise monoton, düz bir vurgu ile dile getiriliyorlardı. Aynı zamanda bu seslerde ton, soru sorar gibi son vurguda artış gösteriyordu. Ses ne denli düz olursa, katılımcılara o denli güvenilmez gibi geliyordu. Ekip aynı zamanda ses vurgusu spektrumunun ortalarına düşen bazı seslerin de olduğunu gördü. McAleer “Güvenilirliliğin kesin olarak ortaya konduğu bir çalışma olmaktan çok, bazı seslerin kesinlikle güvenilir olduğuna dair derecelendirmeyi gösteren bir çalışma bu” diyor.
Şarkı söyler gibi çıkan seslerin neden olumlu bir etki bıraktığı bilinmemekle birlikte, kişiselliği biraz daha çok yansıtmanın bir işareti olabileceği düşünülüyor. McAleer “bir çok hayvan düşük vurgulu hırıldamalarla uyarıcı mahiyette göz korkutmaya çalışır, ama oyun oynamak isteyenler ise yüksek vurguda havlama ya da kesik kesik uluyarak bu eğilimlerini gösterirler” diyor.
Bununla birlikte Princeton Üniversitesi’nden psikolog Alexander Todorov, Science’a gönderdiği bir elektronik posta mesajında “Bu seslerin gerçek samimiyeti ifade edip etmediklerinden emin değiliz” diyor. Yani 2014 yılındaki ve yeni çalışmadaki katılımcıların ne denli samimi oldukları konusu da bir soru işareti olarak kalıyor.
Bu çalışma, konuşmayı geliştirme teknolojileri üzerinde çalışan, seslerin daha insansı çıkmasını hedefleyen firmaların ilgisini çekebilir. McAleer ve çalışma arkadaşları, bu tip teknolojilerle uğraşanların üzerinde durdukları, ses algısının sistematik olarak bölünerek, amaç doğrultusunda niteliklendirilebileceğini göstermiş oldular. Bu da demektir ki yakında, elektronik cihazlar da insanlar üzerinde daha olumlu ilk etkiler bırakmaya başlayabilirler.
