Bilgisayarlar da insanlar gibidir. Yaşlandıkça yavaşlar ve kusurlarını görmek gün geçtikçe kolay olur. Ancak onları birer elektronik makine olarak algıladığımız için temel yanılgıların kurbanı oluyoruz. Sürekli gelişen donanım dünyası ve buna uygun olmak zorunda olan yazılımlar, bilgisayarların çalışması ve teknolojinin sürekli gelişmesi için şart.
Akıllı telefonlar, cebimize sığan taşınması kolay bilgisayarlardı. Hatta artık yaklaşık son iki yıldır piyasaya sürülen telefonlar, çoğu bilgisayara kafa tutan performanslar sergiliyorlar. Galaxy serisi, iPhone serisi, Xperia serisi, LG’nin G serisi ve daha nice akıllı telefon, metin ya da ses transferinden çok çok daha fazlasını gerçekleştiriyor. Bu durum aslında teknoloji sektörünün genelini etkiliyor ve artık internete bağlanabilen her cihazın bir işlemcisi ve o işlemcinin bilgiyi işlemesini sağlayan yazılımları var. Yazılımlar da dünya çağındaki milyonlarca geliştirici tarafından hayata geçiriliyorlar.
Bu konuyu daha iyi anlamak için Bit Rise denilen kavramı iyi bilmek gerekiyor.
Bu terim eskisinden daha yavaş olan elektronik cihazlar için kullanılır. Yavaşlama sendromunu etkileyen 3 temel neden bulunuyor: Yazılım erozyonu, yazılım entropisi ve yazılım şişmesi. Şimdi bu etkenlere hep birlikte yakından bakalım.
Not: Bu yazıda donanımların arızalanmasından kaynaklanan istisnai yavaşlama problemleri değil, yazılım ve donanım uyumundan kaynaklanan temel sorunlara değindik. Çünkü var olan akıllı telefon nüfusunun çoğu bu etmenler dolayısı ile ömrünü tamamlamaya yaklaşıyor.
1. Yazılım Erozyonu:
Yazılım erozyonu, çok ya da az kullandığımız herhangi bir yazılım fark etmeksizin, oluşabilecek performans bozulmalarını ifade ediyor. Bu durum çekirdek yazılımı kullandığımız ve kendilerine has sistemleri olan uygulamalar aracılığıyla gerçekleşiyor. Örneğin Android 4.4 KitKat üzerinde en güncel Facebook uygulamasını ya da bazı oyunları kurmak, cihazın yavaşlamasına neden oluyor. Çünkü son ve en güncel uygulamalar, yeni işletim sistemlerine göre uyarlanıyorlar. Yani çekirdek yazılım eski ve ekstra yazılımlar yeniyse bir takım uyumsuzluklar meydana geliyor ve performans düşüyor.
- Zamanla biriken bellek dosyaları ve diğer yazılım artıkları da çekirdek yazılımı yoran ve onu erozyona sürükleyip verimli topraklarını savuran diğer etmenlerdir.
- Tüm yazılımlar hata içerebilirler ve her yazılımın bakımı kendine özgüdür.
- Kullanılmayan kodlar, henüz gün yüzüne çıkmamış hatalar içerebilirler.
- Değişiklikler yazılımları kullanıcı dostu bir hale getirse de kullanıcılar, yenilikleri takip etmediği sürece değişimlere ayak uyduramazlar.
- Güncelleme ve bakım eksiklikleri yazılımın gittikçe daha fazla hata vermesine ve uyumsuz olmasına yol açar.
Ancak yazılım erozyonunun önüne geçmek için tüm yöntemlerden daha iyi bir taktik var: Fabrika ayarlarına geri dönmek. Bu da tüm kullanıcı verilerini ortadan kaldırdığı ve hatalara neden olan uygulamaları temizlediği için geçici bir çözümdür. Cihaz kullanıldıkça sorunlar balon gibi şişmeye devam eder.
2. Yazılım Entropisi:
Yapısı değiştirilmeyen ve desteği kesilmiş tüm yazılımlarda hatalar ve kullanılmayan kodlar var. Yukarıda bahsetmiştik. Bir nevi Bug (Böcek) olan bu muhtemel hata kaynakları, zamanla cihazın sorun yaşamasına neden olabilir. Buna da yazılım entropisi denilir.
Değiştirdiğiniz her bir yazılım, yapısı gereği kullanılmayan bir yazılımın içindeki kodları canlandırabilir. Sistem gittikçe karmaşıklaşır ve cihazın hafızasındaki zombi kodlar uyanmaya başlar.
Telefonlarımızdaki yazılımların çoğu kapalı sisteme sahiplerdir. Klavye uygulamanızı ve sosyal medya uygulamalarınızı Play Store ya da App Store üzerinden güncelleyebilirsiniz, ancak işletim sistemini ya fabrika ayarlarına dönerek ya da üreticinizin gönderdiği güncellemeleri yükleyerek değiştirebilirsiniz.
Cihazların içinde yüklü gelen fabrikasyon uygulamalar, sonradan yüklediğiniz uygulamalardan farklı yapıya sahiptir. Değiştirebildiğiniz, yani güncelleyebildiğiniz yazılımlar, değiştiremediğiniz yazılımlarla uyum içinde olmak zorundadır. Bu nedenle Google, belirli Android cihazları için aylık güvenlik ve çekirdek yazılım güncelleştirmesi sunar. Şimdi taşlar daha çok oturdu diye düşünüyorum. Sorularınızı not alın ve yorum olarak bırakın lütfen, devam edelim.
Yazılım entropisi ile savaşmanın iki yolu vardır: Zamanında yapılan güncellemeleri zamanında almak. Eğer cihaz güncelleme almayacak durumdaysa fabrika ayarlarına dönmek ve cihazınızı yeniden yapılandırmak.
3. Yazılım Şişmesi:
Bazı uygulamalar, cihaz hafızalarına kendi çekirdek yazılımlarından çok çok daha yüksek boyutlarda olan artıklar, çerezler bırakırlar. Bunlar normalde uygulamanın daha hızlı çalışması ve sizi tanıması içindir, ancak cihazı yavaşlatırlar. Örneğin Facebook uygulaması açıkken bir anda internetiniz kesilse bile, internete bağlanana kadar gönderileri cihaz hafızasından okursunuz. Peki bu dosyaların başına sonra ne gelir? Elbette hafızada kalırlar.
Biriken ve zamanla şişmeye başlayan bu uygulamaların sayısı ne kadar fazlaysa cihazınız o kadar yavaşlar. WhatsApp mesajlarınızın ve tüm dosya alışverişlerinizin hafızada biriktiğini unutmayın.
Gittikçe şişen uygulamalar arka planda çalıştıklarında daha fazla işlem gücü talep ederler. RAM ve işlemcileriniz bu ihtiyacı karşılamak üzerine programlandıkları için iyi ya da kötü ayrımları yoktur.
Bu dosyaları temizlemek için CCleaner gibi bazı üçüncü parti uygulamalar bulunur. Bu uygulamaları da kullanabilirsiniz. En temiz yöntem ise düzenli olarak cihazınızın Ayarlar sekmesine giderek uygulamalarınızın hafıza yönetimlerinden bir bir bu dosyaları silmektir.
Diğer yandan üreticiniz tarafından sağlanan ve kullanılmayan özellikler de performans düşmanıdır. Kullanıcı olarak bunları değiştirmek için bir şey yapamayız. Mesela LG gibi üreticilerin cihazın içinde sundukları harici takvim uygulamaları silinmez. Halbuki bu uygulamalar, Android için Google tarafından zaten üretilir.
Örneğin Moto G5’in Galaxy S8’den daha hızlı olduğunu savunan kişiler görürseniz, muhtemelen S8’in yazılım şişmesi sorunu yaşadığını fark etmediklerini anlarsınız.
Peki ne yapmak gerekiyor?
Bazı telefonlar aynı zamanda çıktıkları diğer cihazlardan daha yavaşlardır ve her telefon gün geçtikçe yavaşlar. Kullanıcı olarak, cihazların ömrünü uzatmak aslında çok basittir.
- Gereksiz uygulamalar yüklemeyin ve kullanmadıklarınızı silin
- Yüklediğiniz uygulamaların hafızanıza olan etkilerini göz ardı etmeyin
- Cihazınızın teknik özelliklerinin yetersiz olduğu oyun gibi gelişmiş uygulamaları kullanmayın
- Hafızanızı düzenli ve temiz tutun
- Arka planda olabildiğince az uygulama barındırın
- Güncellemelerinizi vaktinde alın
- Eğer güncelleme almayan bir cihaz kullanıyorsanız, yukarıdaki maddelere daha çok dikkat edin
- Sorunlar bitmiyorsa cihazınızı fabrika ayarlarına geri döndürün ve tertemiz bir kullanım için yeniden yapılandırın
- Gene de yavaş bir cihazım var diyorsanız, yetkili servisle görüşün.
