Volkanik patlamalar, özellikle volkanların yakınındaki bölgelerde yaşayan insanlar başta olmak üzere geniş bir coğrafyayı etkiliyor. Birçok insan volkanik patlamalar nedeniyle evlerinden uzaklaşmak zorunda kalırken, volkanların patlaması sonucu ortaya çıkan bulutlar, iklimde de değişiklikler yaşanmasına neden oluyor.
Bilim insanları, tüm bu nedenlerle volkanik patlamaları yakında takip ediyorlar. Araştırmacılar, günümüzün volkanik patlamalarını takip ettikleri gibi geçmişte meydana gelmiş volkanik patlamaların arkalarından bıraktıkları ipuçlarının da peşine düşüyorlar.
1000 yıl önce gerçekleşen bir volkanik patlama aylarca süren bir karanlığa sebep oldu
Bilim insanları, günümüzden yaklaşık 1000 yıl önce kükürt dolu bulutların atmosferin stratosfer katmanına yayılarak aylar süren bir karanlığa neden olduğunu düşünüyorlar. Bilim insanları, bu karanlık döneme ait bulguları, buzullar üzerinde yaptıkları araştırma ile ortaya çıkarıyorlar.
Science Alert’te yayınlanan yeni bir çalışmada bilim insanları, buz tabakaları ve buzullardan alınan buz çekirdeği örneklerinde yanardağ patlamalarının ardından gökyüzüne dağıldıktan sonra yeryüzüne çöken kükürt gazını, buz çekirdekleri içindeki çok küçük hava kabarcıklarına sıkışmış halde buldular. Bilim insanları, buz çekirdeklerindeki bu yoğun sülfür birikiminin 1104 yılında İzlanda’daki Hekla Yanardağı'nın patlamasından kaynaklandığını düşünüyorlardı.
Buz çekirdekleri içinde hapsolmuş şekilde bulunan bu kükürt gazı örnekleri, geçmişte yaşanmış volkanik patlamalar için önemli bir delil oluşturuyor. Ancak bu gaz parçacıklarından yola çıkarak volkanik patlamanın ne zaman olduğunu bulmak oldukça zor bir iş.
Buz dilimleri içerisinde sıkışmış sülfür birikiminin tarihlenmesi işleminde büyük sapmalar yaşanabiliyor. Sülfürü inceleyen bilim insanları, tarihleme çalışmasında 10 yıllık bir sapma olabileceğini belirtiyorlar.
Yeni çalışma Ay tutulmasının gizemli görüntüsünden sadece Hekla’nın sorumlu olmadığını gösteriyor
İsviçre’deki Cenevre Üniversitesi’nden paleoklimatalog Sébastien Guillet ve meslektaşları, 1108 yılından başlayıp 1113 yılı başlarına kadar uzanan büyük bir yanardağ faaliyetinin delillerini Grönland’daki buzullarda bulduklarını açıkladılar. Araştırmacılar, yanardağ faaliyetine ait delillerin Antarktika’daki buzul örneklerinde de olabileceğini söylüyorlar. Bilim insanları, bu yanardağ faaliyetlerine kanıt bulmak için Ay tutulması kayıtlarını incelemeye başladılar.
NASA’nın hesaplamaları, 1100 ile 1120 yılları arasında Avrupa’da toplam 7 gözlemlenebilir Ay tutulması gerçekleştiğini gösteriyor. NASA’nın hesaplamalarından faydanılarak, 1110 yılının Mayıs ayında gerçekleşen bir Ay tutulmasına şahit olan bir tanığın ifadesi bulundu.
Ay tutulmasına tanık olan kişi, bıraktığı belgelerde akşam saatlerinde ortaya çıkan Ay’ın parlak görüldüğünü, ancak bir süre sonra ortadan kaybolmaya başladığı belirtti. Tanık, gece olunca Ay’ın tamamen görülmez olduğunu ve ne ışığının ne de halesinin görülmediğini belirtiyor.
Sıradan Ay tutulmalarında genellikle Ay'ın bir halesi olur. Ancak kayıtlara geçen bu Ay tutulmasında ne bir hale ne de bir ışık olmaması, bilim insanlarını bu Ay tutulmasını incelemeye itti. 1110 yılındaki bu Ay tutulması hakkında birçok çalışma yapılmış olmasına rağmen bilim insanları, Ay tutulmasında bir yanardağ faaliyetinin etkili olabileceğini hiç düşünmediler.
1110 yılında gerçekleşen Ay tutulmasıyla ilgili elde edilen delillerle kesin sonuca varmak henüz mümkün değil. Ancak bilim insanları 1108 yılında Japonya’nın Asama Yanardağı’nda meydana gelen ve aylarca süren patlamanın, söz konusu Ay tutulmasında etkili olduğunu düşünüyorlar.
Asama’nın aylar süren faaliyeti ile ilgili tarihsel belgeler bulunuyor. Asama’nın faaliyeti ile ilgili bir devlet görevlisi günlüğünde, Japonya’nın hiç böyle bir olaya tanık olmadığını ve olayın oldukça nadir ve garip olduğunu yazmıştı.
Devlet görevlisi ve diğer şahitin notları dışında birçok tarihi belge, Ay tutulmasının yaşandığı dönemde bir dizi yanardağ patlaması ile ilgili detaylar anlatıyor. Tarihsel belgelerde aynı zamanda yanardağ patlamalarının toplumsal sonuçları da görülebiliyor.
Yanardağ faaliyeti ile ilgili tarihsel belgeleri inceleyen bilim insanları, aynı zamanda ağaç halkalarını da inceledi. Ağaç halkalarında yapılan incelemede 1109 yılında Kuzey Yarımküre’de yıllık ortalam 1 derecelik bir sıcaklık düşüşü tespit edildi.
