Akıllı telefonların hemen hemen hepsinin yapısında altın, gümüş, bakır, platin ve paladyum gibi metaller bulunur. Bu metallerin ne kadar önemli olduğunun herkes az çok farkındadır, ayrıca eski zamanlara göre çok daha değerliler. Çünkü bir gün geldiğinde artık onları yerin altından çıkaramayacağız.
BBC Future, Kasım ayında Sidney’de yapacağı Dünyayı Değiştiren Fikirler Zirvesi’nde tam olarak bu, yani eski elektronik eşyalardaki metallerin taşıdığı potansiyel ve bunların ayrıştırılıp yeniden kullanılması sorunu ele alınacak. Peki bir akıllı telefonda hangi değerli metaller var?
Örnek olarak bir iPhone’a baktığımızda, içerisinde 0.034 gram altın, 0,34 gram gümüş, 0.015 gram paladyum ve gramın binde biri kadar platin bulunur. Bu metallere göre nispeten daha ucuz olan alüminyum (25 gram) ve bakır da (15 gram) yer alır.
Bunların dışında telefonlarda itriyum, lantan, terbiyum, neodim, gadolinyum, praseodim gibi nadir bulunan elementler de bulunuyor. Bunlar yerkabuğunda bolca bulunuyor olsalar da çıkarılmaları için ciddi bir bütçenin ayrılması gerekiyor.
Dünyada iki milyardan fazla insanda akıllı telefon bulunuyor ve bu sayı her geçen gün giderek artıyor. Bu cihazlarda, doğada bulunan aynı ağırlıktaki madenlerden daha yüksek oranda altın ve gümüş gibi değerli metaller vardır. Bir ton iPhone’daki altın miktarı, bir tan ağırlığındaki altın cevherinden 300 kat fazla altın, aynı ağırlıktaki gümüş cevherinden 6,5 kat fazla gümüş içerir.
2 milyar insandan her biri 11 ayda bir yeni bir telefon alıyor. Bu da evin sağında solunda, pek açılmayan çekmecelerin içinde aslında birer altın madeninin yattığı anlamına geliyor. Peki genellikle çöpe attığımız bu telefonlara ne oluyor? Bunların çok büyük bir kısmı Çin gibi ucuz işçiliğin olduğu ülkelere gönderilerek kırdırılıyor ve çoğunlukla da tehlikeli kimyasallar kullanılarak değerli parçaları çıkarılıyor. Özellikle Çin’in güney doğusunda bulunan Guiyu kenti için, dünyanın en büyük elektronik çöplüğü tanımı yapılır.
Bu kimyasallar (cıva, arsenik, krom, kurşun vs) nehirlere ve havaya karışarak birçok hastalığa sebep oluyor. Avustralya ise bu yöntemi sınai eritme yoluyla yapıyor ve bu yol hem daha az masraflı hem de çevreye olacak minimum zararı veriyor. İşte tam bu noktada Dünyayı Değiştiren Fikirler Zirvesi de büyük önem arz ediyor. Madde bilimcisi Veena Sahajwalla, bu sorunun çözümünü telefondaki tüm değerli metalleri güvenli bir şekilde çıkaracak ve işe yaramayan kısımlarını yakacak ‘mikro fabrikalar’ın kurulmasına bağlıyor.
