Nehir kontrolünde, su yaşamındaki ölümleri durdurmak ve su kaynaklarını korumak için yeni stratejilere ihtiyaç olduğu söyleniyor. Bilim insanları, iklimdeki ısınmalar devam ettikçe nehir kontrolü hakkında yeni stratejilerin gerekli olduğunu belirttiler. İklimdeki ısınmalar, Ocak 2019’da Avusturalya’da tarihi ölümlere sebep oldu ve yaşayanlara su kıtlığı çektirdi. Ayrıca ısınmalar, milyonlarca balığın da ölmesine neden oldu.
Oregon Eyalet Üniversite’sinin Bilim Yüksek Okulu’nda doktorasını tamamlayan Jonothan Tonkin “Dünyanın nehirleri zor zamanlarla karşı karşıyalar” dedi ve ekledi: “Avusturalya’nın en büyük tatlı su balığı olan Murray balığı gibi birçok balık, yok olma tehdidiyle karşı karşıya. Almanya ve İsviçre’de 2018’deki ısı dalgası yüzünden binlerce balık öldü. Kaliforniya’da, yıllar süren kuraklık su kaynaklarının azalmasına neden oldu ve bataklıkları, nehir kenarındaki ormanları, balıkları ve diğer su yaşamlarının mahvolmasına sebep oldu.”
Tonkin ve yazar arkadaşları, nehir kontrolüne 'uyarlanabilen' bir şekilde yaklaşan ve sadece ekosistemleri anlamaya yönelik olmayan 4 aşamalı bir plan tasarladı. Yardımcı yazar ve Oregon Eyalet Üniversitesi’nin Bilim Yüksek Okulu’ndaki birleştirici biyoloji alanından Prof. David Ltyle “Anahtar türlerin, hayat döngülerinin ve ekosistemin çevresel değişimlere nasıl tepki vereceğini önceden görmemizi sağlayan eşyalara ihtiyacımız var. Sadece türlerin çeşitliliklerini ve popülasyon sayılarını takip edip onları geçmişle kıyaslayarak bir yere varamıyoruz” dedi.
Yazarlar, sorunun çözümünün ufak nehirlerin akımları gibi küçük şeylerin değişmesiyle ekosistemin nasıl etkileneceğini gösteren işlem bazlı modeller üretmekle olacağını söylüyor. Bu modeller, popülasyonların hayat döngülerine ve olayların oluş sırasına göre ayarlanabilir olacak. Böylelikle nüfusun en yüksek veya en düşük olacağı durumları ve zamanları gösterebilecekler.
Tomkins: “Örneğin modelimiz, daha kuru bir gelecek ve daha az yaşanacak olan taşkınların Amerika’nın güneybatısında yaşayan nehir kenarındaki türlerin ve karada yaşayan türlerin daha az etkileşim içinde olacağına gösteriyor. Bu değişimler, popülasyon sayılarında azalmaya ve iklim değişikline karşı olan dayanıklılığın azalacağına işaret ediyor. Bunların hepsini bilerek problem başlamadan ya da fazla büyümeden soruna müdahale edebiliriz” diyor.
Daha verimli modeller inşa etmek ne yazık ki uzun zamanlı bir bütçe desteğine ihtiyaç duyuyor çünkü modellerin daha verimli yapılabilmesi için nehir kenarında yaşan türlerinin uzun sürelerce gözlenmeleri gerekiyor. Daha çok veri toplanana kadar bu modelleri basit tutmak ve veriler arasındaki boşlukları dolduracak yollar bulmak, modellerin şu andaki kullanılabilirliğini arttırabilir.
Tonkins, “Nehirdeki değişimlere hayat evreleri ya da yaşam karakterli benzeyen türler, büyük ihtimalle aynı şekilde tepki veriyorlardır. Bu nedenle bir tür, diğerleri hakkında bilgi verebilir” şeklinde bir açıklamada bulundu.
Sonuç olarak en iyi modellerin üretimi, daha fazla bilgi gerektiriyor bu nedenle yazarlar, nehir bilimciler için veri toplamanın en önemli adımlardan biri olduğunu söylüyorlar.
Diğer 3 adım ise şöyle:
- Ana süreçleri modellerle açıklayın. Bilim adamları, ekosistemin özelliklerini ve su akışındaki değişimleri daha iyi bir şekilde açıklamalı.
- Yönetimi, dar boğaz yapmış alanlara odaklayın. Sel ve taşkınlarda, türlerin ölmelerini engelleyin.
- Belli olmayan şeyler hakkında açık olun. Modellerin ön gördüğü şeylerin doğrulu hakkında dürüst olun ve yeni veri geldikçe modelleri güncelleyin.
Tonkins “Taze sudaki canlı çeşitliliği azalıyor. İklim değişikli, şehirleşmenin, istilacı türlerin ve kirlenmenin nehirler üzerindeki baskısını arttırıyor. Kriz kötüleştikçe nehirleri nasıl araştırdığımızı modellediğimizi, insanlık ve gezegenin tamamını korumak için değiştirmeliyiz” diyor.
