Sabancı Üniversitesi Mühendislik ve Doğa Bilimleri Fakültesi öğretim üyesi Prof. Dr. Zehra Sayers, Ortadoğu’da eşi benzeri görülmemiş bir projeye imza attı. birbirleriyle siyasi uyuşmazlık içinde olan İsrail-İran, Türkiye-Güney Kıbrıs gibi ülkeleri Ürdün’de kurulan ileri teknoloji laboratuvarı SESAME çatısı altında birleştiren Sayers, ABD Bilimde İlerleme Derneği tarafından ‘Bilimde Diplomasi Ödülü’ne layık görüldü.
20 yıllık bir çalışmanın neticesi olan Ortadoğu’daki Sinkrotron Işığı Deneysel Bilim ve Uygulamaları (SESAME), İsviçre’deki CERN benzeri bir ileri araştırma laboratuvarı olarak kuruldu. Biyofizik ve moleküler biyoloji uzmanı olmasının yanı sıra SESAME Bilimsel Danışma Komitesi Başkanı olan Sayers, ABD Bilimde İlerleme Derneği tarafından verilen ödülü yarın Washington’da düzenlenecek törende alacak.
Prof. Dr. Zehra Sayers; Türkiye, İran, İsrail, Filistin Yönetimi, Güney Kıbrıs Yönetimi, Ürdün, Mısır ve Pakistan’ın üye olduğu SESAME hakkında Hürriyet’e şu şekilde konuştu;
İsviçre’deki CERN laboratuvarında çalışan ve aralarında Alman ve Amerikalı araştırmacıların da bulunduğu bir grup bilim insanı, bundan yaklaşık 20 yıl önce Ortadoğu’da da CERN benzeri bir ileri araştırma laboratuvarı kurmaya karar verdiler. O sırada ben Almanya’da bir sinkrotron laboratuvarında çalışıyordum. ABD’de çalışan Prof. Ercan Alp bu proje için bana ulaştı ve ben de laboratuvarın kurucuları arasında yer aldım.
2002’den 2018’e kadar Bilimsel Danışma Komitesi Başkanı oldum. Normalde yan yana gelmeyeceğini düşündüğümüz ülkelerden bilim insanları ve yetkililer de bu laboratuvar için bir araya geldiler. Amaç, farklı ülkelerden ve farklı alanlardan bilim insanlarının bir araya gelip birlikte çalışmasıydı. Zaten İsviçre’deki CERN de 2. Dünya Savaşı’ndan sonra Fransız ve Alman araştırmacılarını bir araya getirmek amacıyla kurulmuştu.
1997’de SESAME için çalışmalar başladı, 2008’de bina tamamlandı, 2017’de Ürdün Kralı Abdullah açılışını yaptı, 2018’de de laboratuvar, üye ülkelerin araştırmacılarına kapılarını açtı. Yani Türkiye’nin de içinde bulunduğu sekiz ülke, 20 yıl boyunca buranın kuruluşu için çalıştılar. Üye ülkelerin hepsi bütçeye katkıda bulunuyor.Türkiye’yi Türk Atom Enerjisi Kurumu (TAEK) temsil ediyor.
Ben bilim insanı olarak 2018’de laboratuvarı tamamen kurulmuş bir vaziyette teslim ettim. Benimle birlikte, SESAME’nin kuruluşunda önemli rol oynamış dört bilim insanı daha ödül alacak, ancak aralarında Türk ve kadın olan sadece benim. diğerleri İngiliz, Alman, İsrailli ve Ürdünlü dört erkek araştırmacı. Ben de bu ödülü SESAME çalışanları adına alacağım.
