Bu zamana kadar yapılan araştırmaların hemen hemen hepsi stresin yaşam süresini kısalttığını gösteriyordu. Michigan Üniversitesi’nden araştırmacıların yaptığı yeni bir araştırma ise erken yaşlarda yaşanan oksidatif stresin ileriki yaşlarda strese karşı direnci artırdığını gösteriyor.
Oksidatif stres, hücreler başa çıkabileceklerinden daha fazla oksijen ve serbest radikal ürettiğinde ortaya çıkar. Yaşlanma sürecinde gözlenen oksidatif stres, egzersiz ve kalori kısıtlaması gibi stresli durumlarda da ortaya çıkabilir.
C.elegans isimli yuvarlak solucan türünü inceleyen Ursula Jakob ve Daphne Bazopoulou, gelişimleri sırasında daha fazla oksidan üreten solucanların, az oksidan üreten solucanlara göre daha uzun süre yaşadıklarını keşfettiler. Bilim insanları, araştırmalarının sonuçlarını geçtiğimiz günlerde Nature dergisinde yayınladılar.
Canlıların ne kadar uzun yaşayacağını sadece genleri ve çevre belirlemiyor
Uzun bir zamandır araştırmacılar, canlıların yaşam süresindeki değişikliği neyin belirlediğini bulmaya çalışıyorlar. Araştırmacılardan Ursula Jakob, yaşam süresini belirleyen etkenlerden bir kısmının genetik olduğunu söylüyor. Eğer ebeveyniniz uzun ömürlüyse, uzun yaşama şansınız daha yüksektir. Yaşam süresini belirleyen bir başka faktör ise çevredir.
C.elegans solucanlarla yapılan araştırma, rastgele faktörlerin de yaşam süresinde belirleyici olabileceğini gösteriyor. Bu kısa ömürlü canlılar, yaşam süresi üzerinde çalışma yapan araştırmacılar için popüler bir modeldir. Çünkü her anne solucan, genetik olarak özdeş yüzlerce yavru üretir. Jakob, bu yavrular aynı ortamda dahi tutulsalar, yaşam sürelerinin birbirlerinden farklı olduklarını söylüyor.
C.elegans solucanlar üzerinde çalışma gerçekleştiren araştırmacılardan Ursula Jakob, “Yaşam süresi yalnızca genler ve çevre tarafından belirlenirse, aynı petri kabında yetişen, genetik olarak özdeş solucanların hepsinin aynı anda ölmesini bekleriz. Ancak böyle olmuyor. Bazıları erkenden ölürken, diğerleri 20 gün sonra hala mutlu bir şekilde hareket ediyor. Öyleyse asıl soru, genetik ve çevre dışında yaşam süresindeki bu büyük farklılığa neden olan nedir?”
Canlılar, aynı koşullarda yaşalar da farklı uzunlukta ömürlere sahip olabiliyorlar
Solucanların yaşam süreleri üzerinde çalışma yürüten araştırmacılar, Ursula Jakob ve Daphne Bazopoulou, gelişimleri sırasında C.elegans solucanlarının ürettikleri reaktif oksijen türlerinin miktarında büyük ölçüde gerçekleşen değişiklikleri keşfettiklerinde cevabın bir bölümünü bulmuş oldular.
Reaktif oksijen türleri (ROS), oksijenle solunum yapan organizmalarının tümünün ürettiği oksidanlardır. ROS, organizmaların yaşlanması ile yakından ilişkilidir. Bazopoulou ve Jakob, gelişimleri sırasında daha fazla ROS üreten solucanların, diğer solucanlara göre daha uzun yaşadığını keşfettiler.
Bu noktadan sonra araştırmacılar, gelişimleri sırasında tüm yavru solucanları ROS’a maruz bıraktıklarında, popülasyonun ortalama ömrünün arttığını belirlediler. Araştırmacılar, gelişim sırasında yavru solucanlarda stres olayını neyin tetiklediğini bilmese de, solucanların ömrünü artıran süreçleri belirleyebildiler.
Araştırmacılar, bu süreci belirleyebilmek için binlerce C.elegans larvasını gelişimleri sırasında sahip oldukları oksidatif stres seviyelerine göre sıraladılar. Büyük miktarda ROS üreten solucanları, daha az üreten solucanlardan ayırdılar. İki grup arasındaki temel farkın oksidatif stres koşullarına duyarlı bir histon değiştirici olduğu belirlendi.
Solucanlar üzerinde yapılan çalışmada, gelişim sırasında ROS’un geçici üretiminin solucan ömrünün başlarında histon değiştiricisinden değişikliklere neden olduğunu buldular. Histon değiştiricisinde meydana gelen bu değişikliklerin solucanların yaşamları boyunca nasıl değiştiğini, solucanların yaşam süresini nasıl etkilediği ve yaşam süresini ne kadar uzattığı bilinmiyor. Ama histon değiştiricisinin, oksidatif strese duyarlı olduğu biliniyor.
C.elegance solucanları üzerinde yapılan çalışmanın yanında, erken yaşlardaki müdahalelerin fareler gibi memeli hayvanların da ömrünü uzattığını başka çalışmalar gösteriyor. Bu nedenle araştırmacılar, erken yaşlardaki yaşam olaylarının hangilerinin kilit değişiklikleri tetiklediğini bulmak istiyorlar.
