Uzayda attığınız her bir adım milyonlarca dolara mal oluyor. Bu nedenle o adımların ardında çok ciddi ve incelikli olarak yürütülen süreçler, sayısız başarısızlıklar var. İlk başarılı Mars aracı Mariner 4, 1964 yılında ABD tarafından gönderilmiş, 1965’te gezegenin yaklaşık 10 bin kilometre uzağından 21 adet fotoğraf çekmeyi ve Dünya’ya yollamayı başarmıştı. Sonra yine sayısız başarısızlık sürecine girildi, Sovyetler Birliği de çalışmaya başladı.
1960 yılından bu yana düzenlenen Mars görevlerinin sayısı 56’yı buldu. Bu görevlerden 10 tanesi kalkış esnasında yaşanan arızalar yüzünden başarısız oldu. 18 araç, uzayda kaybedildi ya da gezegene yaklaşırken yörüngesini ıskaladı. Farklı nedenlerle toplamda 31 araç, yani bir o kadar umut çöp oldu. Kısmi ya da tam olarak başarılı olan görev sayısı sadece 26’ydı. Bu araçların önemli bir kısmı Mars yörüngesinde dolaşan, alçak uçuş yapan araçlardı. Mars yüzeyine başarılı bir şekilde inen araç sayısı ise sadece 8 oldu. Başarı oranını görüyor, dersimizi alıp devam ediyoruz.
Bugün TeknoGelecek köşemizin konuğu, önümüzdeki yıllarda gerçekleştirilecek Mars görevleri İnsanlar neredeyse yarım asırdır bu konuda elde ettikleri tecrübeyle artık çok daha az hata yapıyorlar. Elon Musk gibi girişimciler, NASA, ESA ve JAXA gibi resmi ajanslar 2020’li yıllardaki insanlı görevlerin planlarını netleştiriyorlar. Gelin, tüm sürece daha yakından bakıp, kısa bir yolculuğa çıkalım.
2018: Deprem avcısı Insight Aracı
Insight aracı, NASA tarafından Mayıs 2018’de fırlatıldı, Kasım ayında Mars yüzeyine iniş yapacak. Yüzeyde sabit olarak duracak Insight’ın amacı, Mars’ın çekirdek yapısına dair bilgi toplayıp gezegendeki depremlerin yapısını incelemek olacak. Muhtemelen önümüzdeki yıl boyunca sadece Dünya’dan değil, Mars’tan da deprem haberleri yapacağız. Aracın fırlatılış anlarını aşağıdaki videoda izleyebilirsiniz:
2020: Orta Doğu’nun parlayan yıldızı Hope Yörünge Aracı
Hope Görevi, gerçekleştirilen taraf açısından çok önemli. Zira tarihte ilk kez, Arap Yarımadası’nda bulunan bir ülke, Mars’a araç gönderecek. Birleşik Arap Emirlikleri, Mars’ın zaman içerisinde yok olan atmosferinin neden yol olduğunu araştıracak. Toplanan bilgiler, 1 milyon yıl öncesinde bile gezenin nasıl atmosferik koşullara sahip olduğunu net şekilde ortaya çıkartacak.
2020: Mineral avcısı Mars 2020 Aracı
Yüzeyde gezici bir araç olacak Mars 2020, gezegenin çevre koşullarını incelemek üzere daha gelişmiş teknolojilere sahip. Kayalar, mineraller ve diğer materyaller toplanıp, bir sonraki adımında örnekleri Dünya’ya gönderecek. NASA’nın aracı için kalkış Temmuz 2020’de.
2020: Gezegendeki antik yaşamın izlerini sürecek Exomars Aracı
Aynı yıl ne çok Mars görevi var öyle değil mi? Exomars, gezici bir araç olarak Avrupa Uzay Ajansı tarafından hazırlanıyor. Aslında Temmuz 2018’de fırlatılması bekleniyordu, ancak üretimde aksaklıklar yaşandı. Exomars, Kızıl Gezegen’deki potansiyel antik ya da mevcut yaşamın izlerini arayacak. Belki de bundan 2 ila 3 yıl sonra Mars’ta yabancı yaşamın varlığına dair ilk kanıtları bulmuş olacak.
2020: Çin’in paket halindeki büyük planı Global Araçları
Çin Ulusal Uzay Bilimler Merkezi, o kadar çok projenin görüldüğü 2020 yılı içerisinde, üç farklı aracını Mars’a gönderecek. Bu araçlardan birisi gezegenin yörüngesinde, ikincisi yüzeyinde sabit şekilde, üçüncüsü de gezici olarak görev yapacaklar. Araçların 2030 yılında geri getirilmesi sağlanacak.
2022: Japonya’dan bir atak, Terahertz Mikrouydusu
Japonya Ulusal Bilgi ve iletişim Teknolojileri Enstitüsü ve Tokyo Uzay Üniversitesi tarafından ortak bir girişim olan bu mikro uydu. Mars atmosferini besleyen kimyasal reaksiyonların kökenlerini araştıracak. Henüz tasarım aşamısında olduğundan görevin ertelenme ihtimali de var.
2022: ABD’yi tek mi sandınız? Hindistan’dan Mangalyaan 2 ile tanışın
Hint Uzay Araştırma Teşkilatı’nın ilk gezegenlerarası görevi Mangalyaan 1 başarısız olmuştu. Hintli bilim insanları pes etmediler ve yeni bir görev için hazırlanmaya devam ediyorlar. Bir ihtimal, 2021 için planlansa da gezegenin yörüngesine gönderilmesi 2022 yılına sarkabilir.
2024: Mars Uydularını Keşif Görevi (MMX)
Uyduları olan bir gezegene gitmek istiyorsak, oraları da tanımalıyız. Bu adım da Japonya’dan geliyor, gönderilecek mini araç, Phobos’a inecek. Bu yolculuk esnasında Deimos uydusu üzerinden de alçak uçuş yapacak.
Türkiye bu işin neresinde?
Mars’a düzenlenmesi planlanan diğer görevlere ve insanlı uçuşlara geçmeden önce, Türkiye’nin Mars çalışmaları konusunda hangi aşamada olduğunu da bilmek gerekiyor. Öncelikle, ülke içinde yürütülen çalışmalardan başlayacak olursak, pek çok üniversite bünyesindeki öğrenci kulüplerinin ve araştırma merkezlerinin araç geliştirdiklerini görüyoruz. Ne yazık ki bu araçların önemli bir kısmı, uluslararası yarışmalara katılsalar da gerekli desteği bulamıyorlar.
İTÜ öğrencilerinin kurduğu İTÜ Rover ekibi tarafından, 2017 yılında tanıtılan Mars aracı projesi. Ekibin detaylı bilgilerine buradan ulaşabilirsiniz.
Diğer taraftan 1950’li yıllardan bu yana dünya çapındaki uzay ajanslarında görev yapan çok sayıda Türk bilim insanı ve mühendis bulunuyor. Onların yaptıkları çalışmalar, ülkemizde uzun süreler alıyor, çoğu zaman binlerce bilim insanın bulunduğu organize süreçlerde ter döküyorlar. Sonuç olarak, Türkiye’nin Mars konusunda iddialı bir konuma gelebilmesi için daha çok yatırım ve projeye ihtiyaç var. Genç arakadaşlarımızda yönelik umudumuzu hiçbir zaman yitirmiyoruz.
İnsanların Mars’a yolculuğu: Nasıl, ne zaman, nereden ve kimler tarafından?
Öncelikle, ilk insanlı Mars görevinin 2030’lu yılların başında gerçekleşeceğini söylemek gerek. Bunun için eminiz ki NASA, ESA ve JAXA gibi gelişmiş ajansların pek çok gizli planı vardır. Duyurusu yapılan planlar arasında ise özel sektör atılımı dikkatleri çekiyor. Mars’a gitmenin masrafını artık devlet bütçesinden destek alan, bağışlarla ayakta duran ajanslar karşılayamıyorlar.
Mars’a insanları göndermeden önce, gezegende kurulu düzenin temellerini atmak gerekiyor. İlk giden insanlar her ne kadar geri dönmek üzere gidecek olsalar da, Mars üzerinde haberleşebilmeleri gerekecek, konaklayacak ve yaşamlarını idame ettirecek alanlara ihtiyaçları olacak. Ayrıca bu insanlar, gözlem ve araştırmalar için bilim insanı kimliğine sahip olacaklar. NASA, küçük uydularla Mars’a kablosuz haberleşme sistemlerini kurmaya başladı bile.
Diğer taraftan dev roketlerin, insanlarla ve diğer ağır materyellerle Dünya’dan havalanması çok zor ve pahalı bir durum. Bu sorunu çözmek için NASA, SpaceX ve Çin, Ay’da bir kalkış ve iniş istasyonu kurmak istiyor. Çalışmalar ise çoktan başlamış durumda. Ay yörüngesinde dönecek uydular, Dünya ile hiç kesilmeyen bir iletişim imkanı sunacaklar. Günün birinde, Ay’da çalışan akrabalarımız yaşayacak. Onların görevi Dünya ve Ay arasındaki trafikle, Ay ve Mars arasında yolculukları koordine etmek olacak.
Elon Musk ve SpaceX istisnası:
Özel sektör şirketlerinin uzay teknolojileri konusunda atılım yapmasını Elon Musk’ın uçuk fikirlerine borçluyuz. Musk, Ay’a düzenlenecek 9 yolculuk insanlı seferin ardından, 2022 yılında Mars’a BFR roketi göndermeyi planlıyor. İlk fırlatmada yükler gönderilecek, iki yıl sonra 2024 yılında da 100 kişilik yolcu kapasitesine sahip olan BFR’nin yolca çıkacağı söyleniyor. Uzmanlara göre bu tarih 2032’ye kadar uzayabilir. Zira Mars yüzeyinde ve yer altında kurulacak yaşam alanlarını inşa etmek beklenenden uzun sürecek.
SpaceX’in Ay yüzeyine kurmayı planladığı Moon Base Alpha üssü, ilerleyen yıllarda Mars’a gidiş ve dönüş yolculuklarının durağı olacak.
Elon Musk'ın Çılgın Projesi Mars Kolonisinin Takvimi
2030’lu yıllarda ilk insanlar Mars yüzeyinde olacaklar. Elon Musk’ın uzmanların da desteklediği görüşüne göre, Mars’taki insan nüfusu, 2100’lü yıllara kadar 1 milyonu bulacak. Daha çok insan üretim yapacak, daha çok insan yeni yuvasını yaşanabilir bir yer kılmak için çalışacak.
Her şeye rağmen devam eden tartışmalar da yok değil. Mars’ın atmosferi ve yüzeyinin, hala insan yaşamına uygun olmadığına dair sonuçlar veren çalışmalar var. Bazı araştırmalar, insanların Mars’ta kısa sürede kansere yakalanacaklarını ortaya koyuyorlar. Hakim görüşlerin büyük bir kısmı olumlu tarafta birleşiyor.
Önümüzde zorlu, uzun ve oldukça heyecanlı yıllar var. Tüm bunlar gerçekleşirken, o önemli soruyu sorarak bitirelim:
- Biz giden tarafta mı, yoksa izleyen tarafta mı olacağız?
Kaynaklar: İTÜ Rover, Digital Trends, NASA, ESA
TeknoGelecek yazı dizimizin diğer bölümlerine aşağıdaki listeden ulaşabilirsiniz:
Görüş, öneri ve şikayetlerinizi [email protected] adresine gönderebilir, yorumlarda da belirtebilirsiniz. Yeni bir TeknoGelecek’te tekrar görüşmek üzere, takipte kalın :)
