Sosyal medya platformları, biz fark etmesek de hayatımızı ciddi şekilde etkileyebiliyor. Avantajları olduğu kadar dezavantajları da bulunan bu 'sosyalleşme' alanları, günlük hayatın stresini atabileceğimiz ve bilgi alabileceğimiz alanlar olsa da kullanım şekline göre psikolojimizi ciddi anlamda zedeleyecek etkilere de sahip olabiliyor.
Facebook, 2009 yılında tüm dünyayı değiştirecek bir yenilik getirerek mavi 'beğen' tuşunu hayatlarımıza soktu. Bu yenilikten sonraki on yıl ise günümüze kadar uzanan strese dayalı farklı psikolojik sorunların artışını beraberinde getirdi.
Sosyal medya platformları, ilk çıkış noktasına bakıldığı zaman arkadaşların birbirini bulmasına ve iletişim kurmasına yarayan siteler, zaman geçtikçe kurumsal şirketlerin bile müşterileriyle etkileşim içerisinde bulunduğu bir platform haline geldi. Başka bir deyişle işin boyutu artık bireysel arkadaş gruplarından çıktı ve çok büyük bir hal almaya başladı.
Sosyal medyanın kişiler üzerinde büyük bir baskı kurmasını fark eden Instagram, Facebook F8 konferansında beğeni sayılarının gösterilmeyeceğini, uygulamaya altı ülkede başlandığını belirtti. Bu sayede sosyal medyanın kullanıcılar üzerindeki etkisinin azalacağı düşünüldü.
Bu yöntem neden işe yaramayacak?
Birçok araştırma, özellikle genç kızlarda olmak üzere sosyal medya platformlarının gençler için ciddi olumsuz etkiler barındırdığını belirtti. Bu etkiler arasında da anksiyete, depresyon, yalnızlık, zorbalık ve vücut görüntüsü üzerinde takıntı gösterildi.
Beğenileri gizlemenin bu sorunlara bir çözüm getirip getirmeyeceğine dair net bir bilgi henüz bulunmuyor. İnsanlar kendi aldıkları beğeni sayısını görebildiği için bu durum üzerinde bir etkinin olmayacağı düşünülüyor. Peki, neden beğeni almak için çırpınıyoruz ve bu çırpınışın bizden götürüleri ne oluyor?
New York Üniversitesi Pazarlama Profesörü Adam Alter, Instagram'daki beğenilerin, insanların son derece ilgi çekici bulduğu bir değişken ya da beklenmeyen bir ödül olduğunu belirtti. Instagram'daki sistemi kumarhanelerde bulunan kollu oyun makinelerine benzeten Alter, "Olası büyük bir kazanç için küçük küçük kayıplar verilebiliyor" ifadelerini kullandı. Aradaki tek farkın da birinde maddi, diğerindeyse manevi olduğunu belirtti.
Instagram'daki beğeni alma yarışının insanlarda neden bir kaygı oluşturduğunu bir bağlama oturtmak için daha somut örnekler üzerinden gidebiliriz. Örneğin, Instagram kullanan kişilerin bazıları, en yakın arkadaşlarının takip ettiği 'private' (özel) hesaplar açarak nispeten daha doğal ya da tamamen saçma fotoğraflarını bu profillerde paylaşabiliyor. Bu konu artık son derece normal hale gelmiş olsa da biraz durup düşünüldüğü zaman aslında işin içerisinde oldukça farklı unsurlar olduğu gözlemlenebilir.
Kişilerin kendilerine özel bir profil açmaları, aslında kendi kullandıkları ve daha çok takipçili diğer profillerinde belirli bir izlenim oluşturduklarını ve bu izlenime göre gönderi paylaştıklarını ortaya koyuyor. Başka bir deyişle 'kendi' profillerinde kendileri gibi davranmıyorlar. Bu da olduklarından farklı davranmalarına sebep olabiliyor.
Tabii ki bu şekilde bir fikri öne attığımız zaman birçok kişi "Tabii ki de sosyal medyada birçok kişi olduğundan farklı davranıyor. Evdeki halimizi mi atacağız?" şeklinde bir soruyu da sorabilir. Buradaki asıl önemli noktaysa ulaşılan kitle olarak karşımıza çıkıyor.
Yazımızın başında belirttiğimiz gibi, sosyal medyaların çıkışı aslında uzaktaki arkadaşların iletişimini ve etkileşimini kolaylaştırmaktı ancak günümüzde 15 bin 'arkadaşa' sahip kişisel sayfaların varlığını görebiliyoruz. Yani bizi strese sokan bir başka nokta da bizi takip eden kişiler oluyor. Hemen küçük bir geri dönüş yapacak olursak 'private' hesaplarımızda yakın arkadaşlarımız bizi takip ederken son derece rahat ve beğeni sayısı kaygısı çekmeden paylaşımlar yapabilirken kendi profilimizde bunları yapamamamız hem takipçilerin kim olduğu hem de kendi profilimizde oluşturduğumuz izlenimden kaynaklanıyor.
Peki, beğenilerin tamamen ortadan kalktığını düşünelim. Bu noktada ortaya yeni bir değişkenin çıkacağını rahatlıkla söyleyebiliriz: Yorumlar. Artık yalnızca beğenilerin değil, yorumların da önemli olduğu mevcut eşitlikte beğenilerin kalkması durumunda birçok kişinin yorumlar konusunda takıntılı olacağını söylemek kimsenin beklemediği bir yorum olmayacaktır.
Kısaca özetlemek gerekirse Instagram, beğeni sayılarını kaldırdığı zaman hedeflediği 'yük kaldırma' işlemini gerçekleştiremeyecek. Bunun en büyük nedenlerinden biriyse Instagram kullanıcılarının üzerindeki yükün yalnızca beğeni üzerine olmaması, çok farklı unsurların bu yük üzerinde rol oynamasından kaynaklanıyor. Bizim sizlere önerimiz, sosyal medyalardan uzak olmasanız bile kendinizle barışık olup bilinçli bir şekilde sosyal medya platformlarını kullanmanız olacaktır.
