Dünya üzerinde pek çok dil, onları bulan medeniyetlerle birlikte yok olmuştur. Bazı diller ise arkeologların keşifleri sayesinde dil bilimcilerin de yardımıyla resmi olarak kullanılmasa da okunup yazılabilmektedir. Ancak 2002 yılında İspanya'nın Kordoba şehrinde bulunan 'Montoro'nun dikili taşı'nın üzerindeki dil, 15 yıldır gizemini korumaya devam ediyor.
Taşın üzerinde bulunan sembollere bakıldığında bir yazıya ait olduğu anlaşılıyor. Sorun şu ki taşın üzerinde İspanya, Yunanistan, İber, Güney Arabistan ve Kenan gibi pek çok bölge dile ait sembole rastlamak mümkün. Ayrıca sembollerin yazılış şekli, anlamlı bir cümle kurabilmek için fazla karışık.
Sevilla Üniversitesi'den arkeologlar, pek çok kimyasal, bölgesel ve tarihsel analiz yaptıktan sonra taş üzerinde bulunan yazılar için iki farklı hipotez oluşturdu.
Ekip öncelikle yazıların tarihini bulmaya çalıştı ve günümüzden yaklaşık 2800 yıl önce çizildiğini buldu. Arkeologlar yazıların Kenan halklarından Fenikelilere ait olduğunu ve kabilelerin yolculuk yaptıkları sırada gördükleri şeylerden semboller oluşturduklarını düşündü.
Diğer bir alternatif ise, Roma döneminde Fenikelilerin torunları olan Katarcaların aynı bölgede yaşadığı ve aynı topraklarda yaşaya yaşaya karma bir dilin kullanılmış olması.
Her ikialternatif de doğru olabilir, çünkü ikisi de birden fazla halkın dilinin karıştığı için bu şekilde anlaşılması zor bir yazının ortaya çıktığını savunuyor.
Taş ile ilgili araştırmalar 2012 yılında hız kazandı. Arkeologlar, taşın üzerindeki karmaşık yazıyı çözebilmek için yoğun bir şekilde çalışıyorlar.
