Günümüz teknolojisi ile Dünya'nın çevresini hesaplamak gibi bir işlem son derece basit bir şekilde yapılabilir. Hatta bunu yapmak için günümüz teknolojisine değil, çok daha geçmiş yılların teknolojisine bile rahatlıkla başvurabiliriz.
Peki işi biraz abartıp 2000 yıl geriye gitsek?
Antik Yunan dönemlerinde bilimin ne denli geliştiğini ve günümüzde bilimin geldiği şeylerin bu dönemlerdeki şeyler temel alınarak inşa edildiğini biliyorsunuzdur. İşte söz konusu dönemin en önemli isimlerinden biri olan Eratosthenes, kıvrak zekası sayesinde son derece basit bir işlem ile tam 2000 yıl önce Dünya'nın çevre uzunluğunu hesaplamayı başarmış.
MÖ 276-194 yılları arasında yaşamış ve bir dönem İskenderiye Kütüphanesi gibi, bilim konusunda kutsal denebilecek bilgilerin bulunduğu bir yerde Baş Kütüphaneci olarak görev yapmış Eratosthenes bir gün, Güney Mısır'da yer alan ve Siyene olarak bilinen bir şehirde ilginç bir olay olduğunu öğrenmiş.
Bu olaya göre, her sene 21 Haziran tarihinde şehirdeki cisimlerin gölgeleri tamamen yok olurmuş. Bunun sebebi ise Güneş'in bu tarihte tam tepe noktasında oluşu ve ışınların bölgeye tam dik olarak düşüyor olması.
Bu durum dikkatini çeken Eratosthenes, benzer şeyin İskenderiye'de de gözlemlemeye karar vermiş ve 21 Haziran tarihinde öğlen vakti bir çubuk ile deneyini gerçekleştirmiş. Eratosthenes'in amacı, Siyane şehrinde olduğu gibi burada da gölgenin olup olmayacağını görmekmiş. Öğle vakti olduğunda çubuğun gölgesi, Siyane'nin aksine İskenderiye'de çıkmış.
Bu ilginç olayı bizzat kendi gözlemleyen Eratosthenes, direkt olarak o dönemlerde yavaş yavaş popüler olmaya başlayan bir fikri düşünmüş: "Dünya'nın yüzeyi düz değil".
Gölgenin açısını ölçen ve 7.2 derece sonucuna ulaşan Eratosthenes'e, Dünya'nın çevre uzunluğunu ölçmek için sadece bir bilgi daha gerekliymiş; Siyane ve İskenderiye arasındaki uzaklık.
Bunun için Eratosthenes, çılgın bir görev adamını tutmuş. Bu adam, bir şehirden diğerine giderken her adımını saymış ve sonuç olarak 800 km'lik mesafeye ulaşmış. "7.2'lik açı değerinin 360 dereceye oranı, 800 km'lik uzunluğun tüm Dünya'nın çevre uzunluğuna eşit olmalı" diye düşünen Eratosthenes, yaptığı hesaplama ile 40 bin kilometre sonucuna ulaşmış. Günümüz teknolojisi ile hesapladığımızda Ekvatoral olarak Dünya'nın çevresi 40075 km uzunluğunda. Yani Eratosthenes, "hani ben onu yuvarlayayım düz hesap olsun" dercesine nokta atışı yapmayı başarmış.
Eratosthenes, Antik Yunan dönemi düşünürleri, bilim insanları ve devlet adamları kadar adını duyurmayı başarmış birisi değil. Ancak bu durum, onun keskin zekasını gölgelemeye yetmiyor.
