Bir insanın, bir nesneyi ya da olayı algılayış şekliyle gerçekte olanın farklı olabileceğini hepimiz biliyoruz. Bunun sadece insanlara özgü bir yetenek olduğu da bilinen başka bir gerçek. Peki maymunlar bu yeteneğin ne kadar uzağındalar? Bu konuda Kyoto ve Duke Üniversitelerince şempanzeler, orangutanlar ve bonobo maymunları üzerinde yapılan bir dizi araştırmaya dair, bugün yayınlanan makale, genel hatlarıyla şunlardan bahsediyor:
Başka bir kişinin sahip olduğu bilginin yanlış olduğunu söyleyebilme yeteneği, insanın kavrama kabiliyeti gelişiminin temel taşlarındandır. İnsanlar, diğer insanların duygu ve düşüncelerini anlamaya yarayan bu algıyı, 5 yaşından evvel geliştirir ve bu süreç psikologlarca “zihin kuramı” olarak adlandırılır. Bebeğin, kendisi dışındaki insanların da istek ve düşünceleri olduğunu idrak etmesi anlamına gelen bu gelişim aynı zamanda, bebeklikten çocukluğa geçiş olarak kabul edilir.
İşte bu algıya, maymunların birçoğu da sahip. Yıllar içerisinde yapan araştırmalar gösteriyor ki; maymunlar da gördükleri, işittikleri ya da başka mental durumlara göre diğer bireylerin ne düşünüp, nasıl hareket edebileceğini anlayabiliyorlar. Ancak diğer bireyin sahip olduğu bilgi yanlış olduğunda maymunlar, sınıfta kalıyorlardı. (Şöyle düşünün; yanınızda küçük bir çocukla sirke gittiniz. Sihirbaz, kutunun içerisine koyduğu mankeni testere ile ortadan ikiye ayırdığında, siz bunun bir gösteri olduğunu biliyorsunuz. Ancak küçük çocuğun gördüğünden edindiği bilgi, kadının ortadan ikiye ayrıldığı şeklinde. Yani yanlış bir bilgi. Dolayısıyla siz, küçük çocuk kadar hayrete düşmüyorsunuz. İşte, sizin yerinizde bir maymun olsaydı, olup bitenin gösteri olduğunu bilse dahi, küçük çocuğun neden şaşırdığını anlayamayacaktı. Çünkü onun sahip olduğu bilginin doğruluğunu, kendi sahip olduğu bilgiyle karşılaştıramayacaktı.)
Ancak son araştırmalarda, maymunların bu yeteneklerini geliştirdikleri gözlemlendi. Yapılan bir deneyde, maymunlara iki faklı video izletiliyor. İlkinde sadece, maymun kıyafeti giymiş bir kişi, başka bir adam izlerken, saman yığınlarının arkasına saklanıyor. Adam dışarı çıktığında da maymun kıyafetli kişi kaçıyor ve odaya geri dönen adam, onu bulmaya çalışıyor.
İkinci videoda ise, odaya geri dönen adam bu sefer, maymun kıyafetli adamın, orada bulunan iki kutudan birine sakladığı taşı almak istiyor. Ama maymun kıyafetli kişi gizlice taşı çalıyor.
İşte, maymunların burada testi geçebilmeleri için; kendileri taşın orada olmadığını bilseler bile, adamın taşı son gördüğü yere bakmasını bekliyor olmaları gerekiyor ve böyle de oluyor.
Makalede, benzerleri 2 yaş altındaki çocuklara da uygulanan bu yanlış inanış testinin ilk defa bir hayvan tarafından geçildiği bildiriliyor. Bu yeteneğin sadece insanoğluna özgü olmadığının anlaşıldığını söyleyen araştırmacılar, ayrıca yine bu bilgi sayesinde gelecekte maymunların aralarında ne denli derinlikte iletişimler kurabildiklerinin de öğrenilebileceğini düşünüyorlar.
Yapılan deneye dair videoyu aşağıdan izleyebilirsiniz:
