1965'te yazılan ve pek de ünlü olmayan bir bildiride, filozof Hubert Dreyfus insanların satrançta bilgisayarları yeneceğini, çünkü makinelerin sezgiden yoksun olduğunu
iddia ediyordu. Bu bildiriyi yayınladıktan birkaç yıl sonra ise, Dreyfus kendini utandırıcı bir şekilde bilgisayara karşı mat olmuş buldu. Mayıs 1997 gelindiğinde ise IBM bilgisayarı Deep Blue, Dünya Satranç Şampiyonu Garry Kasparovu yendi. Bu sonuçtan memnun olmayan pek çok kişi, satrancın sıkıcı bir mantık oyunu olduğunu söylediler. Çünkü makineler kazanmak için sezgi yeteneğine ihtiyaç duymuyorlardı!
Daniel Dennett ise Dreyfus'un iddiasını hep karşı çıkmış; zihinlerimizin de aslında birer makine olduğuna inanmıştı. Onun için asıl soruysa, "Bilgisayarlar da aslında birer insan olamaz mı; insanlar gerçekten bu kadar akıllılar mı?" idi.
Dennet, BBC Radyo 4'ün The Life Scientific programıyla yaptığı röportajında insan sezgilerinin özel bir yanının bulunmadığını; "sezginin bir şeyin oraya nasıl geldiğini bilmeden, basitçe orada olduğunu bilme durumu" olduğunu ifade ediyor. Bilim adamı aynı zamanda, insan aklı hakkındaki düşüncelerimizi değiştirdiği için, filozof René Descartes'ı da suçlu buluyor. Descartes, bir makinenin düşünme, hissetme ve tasarlama kabiliyetlerinin olabileceğini hayal bile edemezdi. Çünkü düşünür, makinelerin kumandan kolları ya da makaralardan ibaret olduğu, 17. yüzyılda hayatını sürdürmüştü.
"Beyinlerimiz yüz milyarlarca nörondan oluşmakta. Eğer beynimizdeki her bir nöronu bir saniye olarak düşünecek olsak, tüm nöronlara ayırmamız gereken zaman 3.000 yılı aşacaktır. Ayrıca zihinlerimiz beyin hücresi olarak bildiğimiz, moleküler makinelerden oluşuyor. Şayet bu durumu moral bozucu olarak görüyorsanız; biraz hayal
gücünden yoksun olabilirsiniz." diyor Dennett. "Peki bir trilyon hareketli parçadan oluşan bir makinenin gücünü biliyor musunuz? Biz sadece robot değiliz, aynı zamanda robotlar tarafından oluşturulmuş robotlarız. Örneğin beyin hücrelerimiz, kimyasal sinyallere tepki veren robotlardır. Yarattıkları motor proteinler de öyle, onlar da robot. Bu bu böylece devam edip gidiyor..." diye ekliyor. Bilinç elbette gerçek bir şey, bunu her gün deneyimliyoruz. Fakat Daniel Dennet'e göre bilinç, bilgisayarlarımızın ya da telefonlarımızın ekranından daha gerçek değil.
Elektronik alet üreticileri, ekranlarımızda gördüklerimizi "kullanıcı yanılsaması" olarak tanımlarlar. Belki biraz küstahça ama yine de doğru bir noktaya değiniyorlar diyebiliriz.Telefonlarımızda bulunan simgelere dokunmak bizi kontrol sahibi hissettiyor. Telefonun içindeki donanımdan sorumlu hissediyoruz kendimizi. Ancak telefonlarımızda parmaklarımızla yaptığımız şey, telefonun toplamda yaptığı etkinliğinin yanında oldukça acıklı, küçük bir etki desek yanlış olmayız sanırım. Ve tabii ki, bize nasıl çalıştıkları hakkında da hiçbir şey söylemiyorlar.
İnsan bilincinin bir telefon bilinciyle aynı olduğunu ifade eden Dennett, "Bu, beynin kendini "kullanıcı yanılsaması" olarak görmesi" diye belirtiyor. Evet oldukça
gerçek ve oldukça önemli hissettiriyor bize bilincimiz, fakat çok da büyütülecek bir şey değil. "Çünkü beyin, beynin nasıl çalıştığını bile anlayamıyor." Bugün DNA'larımızın % 99'unun şempanzelerle paylaştığımızı biliyoruz ve davranışlarımızdan bazılarının hayvan tabiatımızdan kaynaklandığını kabul ediyoruz.
(Bazılarınız kabul etmiyor gerçi, bunu da biliyoruz.) Anlayış sahibi olmayan bakterilerden evrildik: Akıllarımız, olağanüstü yetenekleri ile sonsuz biyolojik
deneylerin sonucu. Fakat Decartes da, makineleri fena halde küçümsüyordu. Alan Turing, onun bu yanlışını düzeltip; 20. yüzyılın sonunda robotlar için, "Kelimeleri kullanımları ve eğitilmiş düşünceleri oldukça gelişmiş olacaklar; makine oldukları fark edilmeksizin, bizimle iletişim kuracaklar." tahmininde bulunuyordu. Belki 1960'lı yıllarda satrançta pek iyi değillerdi ama, şimdi John Coltrane gibi saksafon çalabilmekteler.
Kim bilir, belki son zamanlarda bilim dünyasında oldukça fazla tartışıldığını duyduğumuz bu teoriler gerçekliği yansıtmakta. Robotlar tarafından yapılan robotlarız belki, Dennett'nin de söylediği gibi.
