7 Kasım 1983’te 100 kadar NATO subayı bir araya gelerek “Üçüncü Dünya Savaşı”nı canlandırmaya karar verdiler. Able Archer adlı bu tatbikat, aslında yıllık olarak tekrar edilen bir çalışma. Dönemin Sovyetler Birliği istihbaratı ise hiç de öyle düşünmüyor.
‘83 yılında yapılan bu tatbikatta, diğerlerinden farklı olarak telsiz sessizliği ve birimlerin, sahte ekipmanlarla gerçek manevralar yapması gibi etkenler de Sovyetlerin paranoyasının tetiklenmesinde etkili oldu.
Able Archer 83 tatbikatının konusu kısaca şöyle: Orta Doğu’da yaşanan karışıklık ve isyanlar nedeniyle Sovyetler Birliği’nin petrol akışında sıkıntı yaşanmaya başlar. Bu dönemde soğuk savaşta tarafsız olan Yugoslavya, Batı bloğuna kayar. Yugoslavya’nın NATO’ya katılmasının ardından Sovyetler bunu komünizme ve SSCB’ye bir tehdit olarak görür ve Yugoslavya’yı işgale başlar. Ardından İskandinavya düşer. Geriye çekilmek zorunda kalan NATO, Kiev’e nükleer bomba atarak SSCB’yi durdurmaya çalışır. SSCB ise misilleme olarak nükleer füzelerini ateşler. Buna karşılık olarak da NATO ikinci bir saldırı yapar ve onlar da nükleer füzelerini ateşler. Sonuç? Yüzlerce, binlerce nükleer bombanın atıldığı bir savaştan çıkacak olan tek sonuç ortaya çıkar: İnsanlık kendi kendini neredeyse yok eder, dünyayı yaşanmaz hale getirir ve herkes ölür.
Günün sonunda NATO subayları bu yürek burkan sonuçtan dolayı birbirlerini tebrik edip evlerine gider, yatar uyurlar. SSCB’de ise derin bir hareketlilik vardır. Eski bir KGB yöneticisi olan ve o dönemde Rusya’nın başında bulunan Yuri Andropov oldukça paranoyak bir askerdi. Ayrıca SSCB’de genel olarak bir Hitler Travması vardı. İkinci Dünya Savaşı’nda Alman harekatı neredeyse SSCB’nin sonunu getiriyordu. Bu yüzden de her türlü saldırı ihtimaline karşı paranoyakça bir tetiktelik içerisinde idiler.
Aslında, tatbikat hakkında bilgi toplayan casuslar konunun bir saldırı ile alakası olmadığını biliyordu. Dönemin SSCB rütbeleri işin doğru yapılmasından ziyade istenildiği gibi yapılmasına göre verildiği için bunu “tatbikat kılığında bir gizli hazırlık” olarak göstermişler, paranoyayı tetiklemişlerdi.
Dönemin ABD Başkanı Ronald Reagan ve İngiliz Başbakanı Margaret Thatcher ise durumu öğrendiklerinde oldukça şaşırmıştı. Onları şaşırtan şey, ilk saldırının kendilerinden gelmesinin beklenmesi olmuştu.
Batılı liderlerin de durumun vahametini pek anlamadığını söylemek mümkün. SSCB ile hiç empati kurmadan, SSCB sınırı yakınlarında bir tatbikat yapmış olan NATO’nun sahte de olsa nükleer başlıklı füzeleri ortalıkta gezdirmesi hiç de hoş bir izlenim yaratmıyordu.
Able Archer 83’ün gerçekleştirildiği dönemde SSCB’de pek çok askeri tesis harekete geçmiş, sivil savunma sistemleri aktivite edilmişti. Hatta Sovyet yetkililer toplanıp, ilk vurulacak hedefleri bile belirlemişti.
Neyse ki karşılıklı savaş korkusu baskın geldi de, masa başında oynanan olası bir savaş oyunu gerçeğe dönüp dünyanın sonuna sebep olmadı. Daha sonraki süreçte Reagan ve Gorbachev anlaşarak silahsızlanma sürecini başlattılar. 1990 yılında ise ABD, Able Archer 83’e SSCB’nin verdiği tepkiyi içeren raporları açıkladı.
