Evrenin büyüklüğünü düşünebiliyor musunuz? Bizim için fazlasıyla erişilemez olan, hem bizi hayatta tutan hem de yok etme tehlikesi bulunan Güneş bile evrenin büyüklüğü ve evrendeki diğer gök cisimlerinin yanında kumsaldaki bir kum tanesi kadar bile yer etmiyor.
Evrenimizde gök taşları, uydular, gezegenler, yıldızlar, kara delikler ve adını şu an sayamadığım pek çok farklı cisim yer alıyor. Bunların her biri ayrı ayrı muhteşemler, ancak Güneş'in de aralarında bulunduğu yıldızlar, bende ayrı bir ediniyor. Var oluşlarından yok oluşlarına kadar sürekli ilgiyi üzerine toplayan yıldızlar, evrendeki her şeyde olduğu gibi farklı boyut ve güçlerden oluşuyorlar.
Yıldızlar Ölürler mi?
Daha önce yıldızları anlatan belgeseller izlediyseniz, muhtemelen yıldızların da öldüğünü bilirsiniz. Yıldızlarda ölüm, birden farklı şekillerde oluyor. Güneş gibi fazla büyük olmayan bazı yıldızlar, normal halinden çok daha büyük boyutlara ulaşır ve sonrasında neredeyse bir şehrin yüzölçümü kadar küçülerek “beyaz cüce”ye döner. Süpernovalar ise Güneş’ten daha büyük yıldızların başına gelen olayın adıdır. Bir süpernovaya dönüşecek yıldız, kendi içine küçülemeyecek kadar büyük enerji yayar. Süpernovalar, tıpkı beyaz cüceler gibi sürekli kendi içine çöker, taa ki atomlar arasında daha fazla boşluk kalmayıncaya kadar. Bu olduğunda muazzam bir enerjiyle süpernova patlamasına şahit oluruz. Çoğu kişi evrenin en etkili gösterisinin süpernovalar olduğunu düşünüyor. Aslında süpernovaların yanında havai fişek gibi kaldığı bir patlama daha var. Bugün sizlere hipernovaları tanıtacağız.
Hipernova Nedir?
Öncelikle kelimenin sözlük anlamına bir bakalım. “Hiper” kelimesi “aşırı” anlamında kullanılır. “Nova” ise “Birden parlayan yıldız” anlamındadır. Bunları birleştirdiğimizde karşımıza “aşırı şekilde birden parlayan yıldız” çıkar. Evrenimizde çok ama çok sıradan olan bu olaya henüz gözlemlenebilir evrende rastlayamadık, yalnız yeterince şanslı olursak bizden 7500 ışık yılı uzakta olan Eta Carinae isimli bir yıldızın bu patlamayla bizlere görsel şölen yarattığını görebiliriz.
Hipernovalar, süpernovalardan yüzlerce kat daha güçlü olan bir yıldız ölüm şeklidir. Güneş'ten en az 100 kat daha büyük olan bir yıldızın kutup bölgelerinde daha az basınç olmasından dolayı, patlama yaşandığında kutupsal olarak iki yönlü bir patlama olur. Bu patlama sonucunda, fıstık kabuğu görünümünde bir şekil ortaya çıkarken, sergilediği etki inanılmaz boyutlara ulaşır. Bu süreçte Güneş'ten yaklaşık 5 milyon kat daha parlak olan yıldız, 1500 ışık yılı uzaklığındaki hemen hemen tüm cisimleri yok edebilir.
Hipernovaları süpernovalardan ayıran birkaç önemli özellik var. Yıldızın çok daha büyük olması ve şiddetli patlamasının dışında, süpernovalara kıyasla çok daha fazla enerji ve gama ışını da yayılır.
Hipernovalar Patladıktan Sonra Ne Olur?
Evrende hiçbir şey boşa gitmez. Hayatın kanunu nedir? Canlılar doğar, yaşar ve ölürler. Bu aslında yalnızca canlılar için geçerli değil. Devasa yıldızlar da doğar, yaşar ve ölürler. Yıldızların normal canlı yaşamından farkı ise bir anka kuşu misali, bir yıldızın patladığı yerden yeni yıldızlar doğar. Bir hipernova patladığında, çok yüksek ihtimal bir kara delik oluşturur. Patlamanın hızıyla kara delikten kaçmayı başaran kalıntılar ise, yeni yıldızlar oluşturarak yeniden doğarlar. Şu anda hipernovayla patlaması için gün sayılan Eta Carinae patladığı takdirde, gece gökyüzüne baktığımızda neredeyse ay boyutunda ikinci bir cismi görmemizi sağlayacak.
