Arizona Devlet Üniversitesi (ASU) araştırma ekibinin Nature Human Behaviour dergisinde yayınladığı araştırma, kültürel evrimin yeni adaptif bilgiler oluşturabileceğini ileri sürüyor. Üsteli bu bilgiler, insanlar ne yaptıklarını anlamasalar bile oluşmaya devam ediyor.
Geleneksel toplumlarda teknoloji, yalnızca insan marifetiyle oluşturulabilmek için fazla kompleks geliyor. "Kültürel niş" hipotezine göre karmaşık teknolojiler, nesilden nesile aktarılan kültürel birikimin bir sonucu olarak ortaya çıkıyorlar.
Araştırmacıların ortaya attığı bu görüşü test etmek için etkili bir deney gerçekleştirildi:
Deneyin ilk aşamasında katılımcılara hafif eğimli bir rampada duran dört çubuklu bir tekerlek gösterildi. Tekerleğin merkezine uzak ya da yakın olarak konumlandırılan çubukların her birisi kendi ağırlığına sahipti.
Katılımcılar “iletim zincirleri” adı verilen, beşer kişiden oluşan 14 gruba bölündü. Katılımcıların bu aşamadaki görevi, çubuklara ağırlık takarak rampadan aşağıya giderken daha hızlı dönmelerini sağlamaktı. Dönüş hızı arttıkça, tekerlek daha kısa sürede inebiliyordu.
Her zincirdeki ilk katılımcı, tekerin rampadan aşağı daha hızlı inmesini sağlamak için birkaç deneme yaptı. Gruplardaki ikinci, üçüncü, dördüncü ve beşinci kişilerin de önceki katılımcının yaptığı ayarlamaları görmelerine izin verildi.
14 gruptan oluşan katılımcıların ortalamasına bakıldığında sonucun her seferinde daha iyiye gittiği görüldü. Son grubun rampadan yuvarladığı tekerlek, olabilecek en hızlı şekilde yuvarlanıyordu.
Bu deneyden sonra her katılımcıya anlama testleri yapıldı ve farklı pozisyonlarda ağırlıkları bulunan hangi iki tekerleğin daha hızlı olduğu soruldu. Sonuçlara göre anlama kısmında bir gelişme yaşanmamıştı. Katılımcılar görevde ilerleme kaydetse de anlama kısmında mesafe kat edememişlerdi. İlk katılımcının yanıtları rastgele seçimlere göre nispeten daha iyi olsa da beşinci katılımcının sonuçları ilk katılımcıya göre daha iyi değildi.
Sonuçlar epey ilginç:
Deneyin ikinci versiyonunda, katılımcılar ağırlıkları neden öyle konumlandırdıklarını açıkladılar. Ancak hâlâ anlama kısmında sistematik bir ilerleme yoktu. Yani insanlar anlamadıkları şekilde, birlikte hareket edince daha iyi sonuç aldıklarını gördüler. Kendi yaptıkları işlemleri açıklayabildiler, ancak toplu olarak gelişen sonuca kişisel açıklamalar getiremediler.
Institute of Human Origin’de (İnsan Kökeni Enstitüsü) görevli doktora sonrası araştırmacısı ve deneyi gerçekleştiren ekipte yer alan Maxime Derex “Çoğu katılımcı, fiziksel sistemin görece kolay olmasına rağmen ya yanlış ya da eksik teoriler üretti.” ifadelerini kullandı.
Gerçekleştirilen bu deney, yazı öncesi toplumlarda bile kültürel evrimin nasıl karmaşık araçlar geliştirdiğini açıklamaya yardımcı oldu. Şu an bizlere belki de oldukça kompleks gelen teknolojik gelişmelerin temelleri ufak bir köyde herhangi bir bilgisayar, laboratuvar veya kütüphane olmadan üretilmişti. Bugün ise geleceğin teknolojilerini el birliği ile geliştiriyoruz.
