Hipnopedya olarak adlandırılan, insanların uyurken öğrenebileceklerini öne süren düşünce, uzun ve tuhaf bir geçmişe sahiptir. Bu kavram 1927 yılında, New York’lu mucit A. B. Saliger ‘Psycho-Phone’ adlı cihazını tanıttığında, garip bir mesaj vermişti. Mucit, cihazı, ‘otomatik öneri makinesi’ olarak patentlemişti.
Psycho-phone bir saate bağlı olan fonograf cihazıdır. Cihaz, balmumundan oluşan silindir biçimindeki pikapları çalıyordu. Ki bu pikapları Saliger bizatihi yapıyor ve satıyordu.
Pikapların ‘Hayat Uzantısı’, ‘Normal Ağırlık’ ya da ‘Eşlemek’ gibi adları vardı. ‘Eşlemek’ adlı kayıt şöyle devam ediyordu: “ Bir eşe ihtiyacım var. Aşk yayıyorum… Sohbetim ilginçtir. Dostluğum zevklidir. Sekse olan düşkünlüğüm azami seviyelerdedir.”
Saliger 1933 yılında New Yorker’a binlerce kişinin cihazları alarak uykuda dinlediklerini söylemişti (Söylediğine göre alıcılar arasında Hollywood aktörleri de vardı ama, isimlerini vermemişti). Her ne kadar cihaza büyük oranda ilgi gösterilmişse de (Saliger cihazları ‘İlham ve Sağlığa Uyuklayış’ olarak adlandırıyordu), netice itibariyle tam bir fiyasko ile son bulmuştu.
Fakat bilincimiz yerinde değilken öğrenmeye devam edebileceğimize dair fikir, Psycho-phone’un vaat ettiğinden daha somut anlamlar ifade ediyor. Yeni yapılan çalışmada nöro bilimciler uyuyan insanlara akustik (seslerden oluşan) derslerin verilebileceğini gösterdiler.
Çalışmanın yazarlarından Thomas Andrillon “Yıllardır üzerinde tartışma yapılan bir konu olan uyurken öğrenmenin, mümkün olabileceğini kanıtladık” diyor. Ama tabii uykuda mükemmel İngilizce öğretilebileceği anlamına gelmiyor bu çalışma.
İnsanlara sözlük tanımlamaları ya da kung fu dersleri öğretmeye çalışmıyorsanız, başarıyı yakalamanız imkan dahilinde. Bilim insanları son yıllarda uykudaki insanların bilinç altı ilişkilendirmeler yapacak şekilde eğitime tabi tutmuşlar. 2014 yılında yapılan bir çalışmada İsrail’li nöro bilimciler 66 insan uyurken, pis kokulu deodarant kokularıyla karışmış sigara dumanı koklatarak bu insanların uyandıktan sonraki 2 hafta boyunca sigaradan uzak durmalarını sağlamışlar.
Yapılan yeni çalışmada ise Andrillon ve meslekdaşları şablon öğrenimi çağrışımı metodunun ötesine geçmişler. 20 kişiden oluşan bir grup deneğe, uyku halindeyken nöro bilimciler tarafından anlamsız seslerden oluşan klipler dinletilmiş. Ses kayıtlarının bir çoğu tamamıyla sıradan seslerden oluşuyormuş. Yani herhangi bir tahminde bulunmanın imkansız olduğunu söylüyor Andrillon. Fakat bu karmaşık ses klipleri içerisinde bir yerlere gömülmüş, klip boyunca çok az yerde beliren bazı ses şablonları varmış. Bu sesler 200 milisaniye uzunluğunda ve beş kez tekrarlanan seslerden oluşuyor.
Denekler, işte bu ses şablonlarını hatırlayabilmişler. Anlamsızlık, onların lehine işlemiş. Uyuklayanlar ne duydukları şeye odaklanabilirler, ne de sıra dışı ilintiler kurabilirler. Geceleri uyurken dinlenen dil öğrenme kayıtlarının pek işe yaramamasının sebebi de budur diyor bilim insanları. Beynin ses ve anlam uyumunu sağlamaya ihtiyacı vardır.
Fakat anlamsız sesler gibi akustik şablonların hatırlanma olayı otomatik olarak gerçekleşiyor. Andrillon bu konuda şöyle diyor: “Uyuyan beyin, dışarıda olup biten bir çok bilgiyi alıyor ve oldukça etkileyici bir seviyede işliyor.”
Uykudakiler uyandıklarında bu sıradan, anlamsız ses kayıtlarını tekrar dinletiyorlar. Araştırmacılar deneklere sesler içerisindeki şablonları tanımlamalarını istiyor. Andrillon bunun kolay bir iş olmadığını, bizim bile bu tip bir durum karşısında tökezleyebileceğimizi söylüyor.
Denekler söz konusu şablonları, kafadan sallayarak tutturmanın çok üzerinde bir başarı ile tespit edebiliyorlar.
Şunu da belirtmeden geçmeyelim: Uyku, sadece hafıza ile ilgili bir durum değildir. Tavsiye edilen günlük 7 saatlik uykudan bir şeyler çalmaya kalkmak, normal beyin fonksiyonlarını sekteye uğratabilir. Yani eğer uyurken yabancı dil öğreneceğim diye absürd metodlara başvuracak olursanız, farkında olmadan beyin aktivitelerine olumsuz yönde etkide bulunabilirsiniz. Araştırmacı Andrillon bu konuda şöyle diyor: “Bu tip bir öğrenme şekline oldukça temkinli yaklaşırdım şahsen. Zira uykunun diğer işlevlerine zarar verebilir.”
