Geçen yıl ilk defa yer çekimi dalgalarını ölçerek manşetlere çıkan ekip, bu sefer yer çekimi dalgaları ile daha önemli bir şey keşfetti. LIGO ( Laser Interferometer Gravitational-Wave Observatory) ile yapılan ölçümlerdeki kara delikler, yeni algılanan dalgalarla doğrulanıyor.
İlk iki algılamaya benzer şekilde, LIGO'nun ölçtüğü en düşük yerçekimi dalgaları, milyarlarca ışık yılı uzakta, düzensiz olarak birleşen iki yoğun kara delikten kaynaklandı. Kara delikler, bir araya gelmemekle birlikte süper yoğun bir nesne oluşturmak için hızla birbirlerine dolanıyorlar. Bu dönüşler uzayda ve zamanda dalgalanmalara neden oluyorlar ve bu da evren boyunca ışık hızında hareket ediyor.
3 LIGO tespiti de kara delik birleşmesinden oluşsa da her olay birbirinden bağımsızdı. İlk tespit oldukça büyük bir kara delikten geldi, ikinci ise çok daha küçüktü. Şimdiki birleşmede oluşan kara delikler ise, Güneş'in kütlesinin 31 katı büyüklüğünde bulunuyor. Bilim insanları: "Orada büyük ve yoğun bir kara delik var. Zaman geçtikçe daha fazla bilgiye ulaşacağız." dediler.
Peki LIGO nasıl çalışıyor?
Günümüzde yer çekimi dalgaları, artık bir yenilikten ziyade evreni incelemek için kullandığımız bir araç niteliğindedir. Fakat LIGO'nun ilk tespitine kadar, yerçekimi dalgaları, Albert Einstein'ın izafiyet teorisinin en büyük doğrulanmamış kısmıydı. 1916'da ortaya çıkan bu teori, uzay ve zamanın birlikte uzay-zaman olarak bilinen tek bir konsepte birleştirilmesiyle evrene olan anlayışımızı devrimleştirdi. Einstein'in teorisine göre, sabit duran bir nesneyi hareket ettirdiğimizde, bir nesnenin gölün ortasında dururken hareket etmesi gibi, etrafa uzay-zaman dalgaları yayıyordu.
Teknik olarak, insandan gezegene kadar, hareket eden her nesne bu zaman dalgalanmalarını yaratıyor. Ancak bizlerin ürettiği dalgalar çok az ve tespit edilmesi neredeyse imkansız. LIGO, Evrendeki en büyük cisimlerin hızla hareket ettiği dalgaları yakalayacak şekilde tasarlandı. Kara deliklerin veya nötron yıldızlarının birleşmesi, devasa dalgalar yaratıyor. Fakat bu dalgalar, gezenimize ulaştıklarında epey zayıf oluyorlar.
Neyse ki, Washington ve Louisiana'daki LIGO'nun iki gözlemevi, küçük bir numara yapmak için yeterli düzeydeler. Her gözlemevi, 2.5 mil uzunluğunda çalışan vakumla tıkanmış tüplerden yapılmış kollar ile L şeklinde şekillendirilmiştir. Her bir tüpün ucunda asılı bir ayna bulunur ve kolların buluştuğu yerde, her ayna için bir lazer yer alır. Yer çekimi dalgası tespit edildiğinde, L'nin uçları farklı şekilde hareket ederek, bir taraftan uzaklaşırken, diğer yandan yaklaşıyor gibi görünmesine neden oluyor.
Bu sayede de detaylı araştırmalarla, uzay ve özellikle kara delikler hakkında çok daha fazla bilgiye sahip olabiliriz.
