Yapılan yeni bir araştırmaya göre Mars’taki kum kulelerinin yüksekliği, büyük ölçekli kum fırtınaları sırasında 70 km’ye kadar çıkabiliyor. Bu fenomen, Kızıl Gezegen’in kadim geçmişindeki suyun nasıl kaybolduğunu da açıklayabilir.
Dünyamızdaki fırtınalar, daha çok yerel ölçekte kalsa da Mars’ta bu durum çok daha farklı işliyor. Yaklaşık her on yılda bir çıkan muazzam büyüklükteki kum fırtınaları, gezegeni küresel ölçekte etkileyebiliyor. Gezegeni kuşatan kum olayları (PEDE) olarak da bilinen bu fırtınalar, gezegenin hava durumunu aylarca etkileyebiliyor. 2018’de meydana gelen fırtına tüm gezegeni sarmış ve NASA’nın Opportunity aracının görevinin de bitmesine sebep olmuştu.
Kum fırtınaları
Hampton Üniversitesi’nden Nicholas Heavens ve Uzay Bilimleri Enstitüsü (Space Science Institute) tarafından yapılan iki yeni araştırma, gezegeni saran bu fırtınalar sırasında meydana gelen tuhaf meteorolojik fenomenlere baktı. Araştırmacılar, yukarı atmosfere kadar uzanabilen devasa kum kulelerini inceledi.
Heavens ve çalışma arkadaşları, 2007’de ve geçen sene meydana gelen PEDE’leri, NASA’nın Mars Keşif Aracı (Mars Reconnaissance Orbiter) tarafından toplanan verileri, kum kuleleri hakkında daha fazla bilgi edinmek için araştırdı. Araştırmacılar, ayrıca Mars Context Imager tarafından çekilen fotoğrafları da inceledi.
Araştırma, kum kulelerinin, Mars atmosferinde bulunan kum bulutlarından daha yoğun olduğunu ve çok daha yükseğe ulaşabildiğini gösterdi. Araştırmaya göre bu devasa kolonlar, Mars’taki koşullar normal olduğunda da meydana gelebiliyor ancak daha çok PEDE’ler sırasında oluşuyor.
Kum kuleleri
Bu kuleler, kumların hızlıca yukarı çıkabildiği yerlerde başlıyor. Güneş ışığı, bu toz bulutlarını ısıtıyor, sütunların Mars gökyüzüne çıkmasına sebep oluyor. NASA’dan yapılan basın açıklamasına göre çözülme aşamasında, “yüzeyin 56 km üstünde ABD’den daha geniş bir alana yayılabilen bir kum tabakası oluşturabiliyor.”
Kum içerisinde sıkışıp kalan su, buharlaşabiliyor ve hatta bazıları uzaya sızabiliyor. Bu kum kuleleri H2O’nun buharlaşması da dâhil olmak üzere diğer materyaller ve gaz için bir tür taşımacılık sistemi gibi çalışıyor olabilir. 2007 yılında yaşanan fırtınada bilim insanları, Mars’ın yukarı atmosferine taşınan su molekülleri gözlemlemişti.
Edinilen bu bilgiler, Mars’taki suyun nasıl yok olduğunu açıklayabilir. Ancak araştırmacılar, bu kum kuleleri, bunların nasıl oluştukları ve Mars’ın atmosferindeki suyun kaybolmasındaki muhtemel rolü hakkında daha fazla bilgi edinmek istiyorlar.