Paylaş
1
Manuel vites, otomobil tutkunları için bir ritüel, araba ile sürücü arasındaki en samimi bağdır. Debriyajın o tatlı sertliği, doğru devirde vites değiştirmenin verdiği o haz... Kabul edelim, bu bambaşka bir keyif. Ancak bu keyif, farkında olmadan yaptığımız bazı alışkanlıklar yüzünden binlerce liralık bir kâbusa dönüşebilir.
"Ben yılların şoförüyüm" deseniz bile bu listedeki hatalardan en az birini muhtemelen siz de yapıyorsunuz. Gelin hem acemilerin ders alacağı hem de ustaların bilgi tazeleyeceği o kritik hatalara ve işin doğrusuna yakından bakalım. Şanzımanı kucağınıza almadan önce bu rehbere mutlaka göz atın!
Önce manuel vites arabaların temel özelliklerine bakalım
Sürücüye vites değişikliklerini manuel olarak kontrol etme özgürlüğü veren manuel vites arabalar, motorun gücünü tekerleklere ileten bir dizi dişliye ev sahipliği yapar. Sürücü, debriyaj pedalını kullanarak dişliler arasında geçiş yapar.
Genellikle kontrol, performans ve uygun bakım maliyetleri nedeniyle tercih edilen manuel vites, sürücülerin hızlanma ve ivmenlenmesini özgürce ayarlayabilmesini sağlar. Ancak bu özgürlük, zamanda ek sorumluluklar ve dikkat gerektiren durumlara yol açar. Manuel vites kullanırken yapılan hatalar da hem aracın performansını olumsuz etkiler hem de güvenlik riskleri oluşturur.
Manuel otomobillerde vites değiştirme sanatı
Manuel vites araba kullanmak kavramını dans ile betimlersek hata yapmış olmayız. Çünkü ikisinde de uyum ve zamanlama her şeydir. Peki bu sanatta, vites değiştirirken arabanızla yakalamanız gereken uyumları biliyor musunuz?
Vites değiştirmek, doğru zamanda doğru hareketi yapmakla ilgilidir. Motorun sesini dinlemelisiniz, arabanın durumunu anlamalısınız. Eğer doğru viteste değilseniz emin olun bir şeyler uyarı veriyordu. Bu bazen motorun bağırması, bazen de hızlanmama şeklinde olabilir.
Manuel vites arabaların ömründen çalan hatalar:
Bazen sorun olmayabilir ama hiç gerek yok. Debriyajsız vites değiştirmeyin.
Şanzımanın içinde, farklı hızlarda dönen dişlilerin hızını eşitleyip geçişi pürüzsüz hale getiren senkromeç (synchronizer) adlı parçalar bulunur. Siz debriyajsız vites attığınızda bu senkromeçlere ve dişlilere "hızınızı eşitleyin" demek yerine "ne haliniz varsa görün" demiş olursunuz. Duyduğunuz o "CART!" sesi, metalin metale sürtme sesidir ve senkromeçlerinizin ömründen yediğinizin en net kanıtıdır. Evet, doğru açıyı bulduğunuzda vites değiştirebilirsiniz ancak risk almaya gerek yok.
Elinizi, vites kolunun üzerine koymayın.
Elinizin o masum sandığınız ağırlığı bile vites kutusunun içindeki vites çatalına sürekli bir baskı uygular. Bu çatalın görevi, siz vites değiştirirken dönen halkaları itmektir. Eliniz vitesteyken o çatalı sürekli dönen parçalara yaslarsınız. Sonuç? Zamanla aşınan bir vites çatalı, kemikli hâle gelen, zor geçen vitesler ve en kötü senaryoda vitesten atma sorunu. Küçücük bir alışkanlık, size binlerce liralık şanzıman revizyonu olarak geri dönebilir.
Ayağınızı debriyaj üzerinde bırakmayın.
Debriyaj pedalına uyguladığınız en ufak bir baskı bile motor ile şanzıman arasındaki bağlantıyı sağlayan baskı balatanın (clutch plate) tam olarak kenetlenmesini engeller. Bu, balatanın sürekli olarak hafifçe kayması, yani patinaj yapması demektir. Bir kağıdın üzerine sürekli silgi sürtmek gibi düşünün; debriyaj balatanız normalden katbekat hızlı aşınır ve ömrü yarı yarıya kısalır.
Sıkışık trafikte viteste beklemeyin.
Siz debriyaja bastığınız sürece, tüm yük debriyaj rulmanı (release bearing) adı verilen küçük ama kritik bir parçanın üzerine biner. Bu rulman, sürekli dönmek için tasarlanmamıştır. Işıkta geçireceğiniz 45 saniye boyunca o rulmana ömründen aylar çaldırırsınız. Bir gün şanzımandan gelen bir "vınlama" sesiyle uyanırsanız bilin ki baş şüpheli bu rulmandır ve değişimi için tüm şanzımanın inmesi gerekir. Vitesi boşa almak en sağlıklısı.
Yokuş aşağıya inerken vitesi boşa almayın.
Boşa attığınızda aracın tüm kontrolü frenlere kalır. Motor freni desteğini kaybedersiniz. Uzun bir inişte frenleriniz aşırı ısınıp şişebilir ve tutmaz hâle gelebilir. Ayrıca ani bir manevra için gaza basıp hızlanma şansınız da kalmaz.
Ayrıca yokuş aşağı giderken vitesi boşa almak, yakıt tasarrufu sağlamaz. Çünkü modern enjeksiyonlu otomobiller, yokuş aşağı vitesteyken ve ayağınız gazda değilken motora giden yakıtı tamamen keser. Yani sıfır yakıt tüketirsiniz. Vitesi boşa aldığınızda ise motor stop etmemek için rölantide çalışmaya devam eder ve yakıt tüketir. Kısacası, tasarruf yapayım derken cebinizden para çıkar.
Aracınızın yokuşta kaymaması için el freninize güvenin.
Kimi sürücüler, aracın yokuşta kaymaması için debriyaja yük bindirir. Ancak bunun en güvenli yolu, el frenini konunun başrolü yapmak. Debriyaj balatasına zarar vermemek için yokuşta beklemeniz gerektiğinde el frenini çekin, gaza basın ve debriyajı yavaşça bırakarak ardından el frenini bırakın.
Debriyaja yük bindirmek, bir debriyaj balatasını bitirmenin en hızlı ve en etkili yoludur. Kavramada tuttuğunuz her saniye, baskı balatayı diske acımasızca sürterek aşırı ısıtır ve yakarsınız. Ortalığa yayılan o geniz yakan, ağır koku var ya? İşte o, cüzdanınızdan uçup giden yüzlerce liranın kokusudur.
Debriyajı çok erken bırakmayın.
Manuel vites araba kullanmaya başlayan yeni sürücülerin takıldığı yerlerden biri de debriyaj ayarı olur. Debriyajı erken bırakmak, motora ve şanzımana aşırı basınç uygulayacağı için bu durum aracın sarsılmasına yol açar. Devamında ise ciddi hasara dönüşebilir.
Manuel vites arabalar hakkında yanlış bilinenler:
- Sanılanın aksine manuel vites otomobiller daha az yakıt tüketmez. Bu durum tamamıyla sürüş stiline ve araç bakımına bağlıdır.
- Manuel vitesin sürücüye her durumda tam kontrol sağladığı düşünülür. Evet, manuel vites sürücüye daha fazla kontrol sunar ancak trafik koşulları ve sürücü deneyimi de önemlidir.
- Manuel vitesli arabaların daha uzun ömürlü olduğu yaygın bir görüştür. Araç ömrü, kullanım şekli ve bakımına bağlıdır. Manuel vitesler bazı durumlarda daha dayanıklı olabilir ancak düzgün bakım yapılmazsa sorunlar yaşanabilir.
- Manuel vitesli araçların bakımının her zaman daha ucuz olduğu da varsayılır. Genellikle manuel viteslerin bakımı daha basit olsa da otomatikten her zaman daha ucuz olacağı anlamına gelmez.
Manuel vites kullanımı, otomobil tutkunları için hem bir zevk hem de bir beceri seti. Yapılmaması gerekenlerden yanlış bilinenlere kadar manuel vitesin inceliklerini öğrenmek, sadece bir teknik mesele değil aynı zamanda bir tutku meselesidir.
Araba meraklılarının ilgisini çekebilecek diğer içeriklerimiz:
