Artık dünya piyasalarındaki paranın çok önemli bir kısmı dijital verilerden ibaret. Evet, gündelik yaşamda kullandığımız fiziksel kağıt banknotların ve metal alaşımdan olan bozuklukların başka bir işlevi kalmadı. Artık her şey elektronik ortamdan çözülebiliyor.
2010’lu yılların sonuna doğru sıradan insanların kullanabileceği kadar basitleşen bankacılık sistemleri de aslında bu süreci kolaylaştırdı. Ancak insanlığın kadim değer alışkanlığı değiştirecek asıl adım ise kripto para oldu. 2009’da ortaya çıkan Bitcoin, yasa dışı işlemlerde kullanılmasıyla kötü bir algıya sahip. Her ne kadar rakipsiz görünse de daha adını sanını bildiğimiz devler, resmi şekilde kripto para işine girmediler. Facebook hariç.
Son yıllarda başı veri skandallarıyla ağrıyan Facebook, herhangi bir devlete bağlı olmama konusunda epey ısrarcı. Halihazırda 2,2 milyarı aşkın dijital nüfusu ve her gün kendi devlet dairelerimizden daha çok başvurduğumuz uygulamaları var. Hal böyle olunca da ekonomik bağımsızlığın adımlarını atmak şart oluyor.
Gelin Facebook’un resmi şekilde duyurduğu Libra ismindeki kripto paraya yakından bakalım ve aklınızdaki soru işaretlerini bir bir ortadan kaldırmaya çalışalım.
Facebook Libra nedir?
Facebook’a göre Libra, “küresel bir para birimi ve finansal altyapı sistemi” olacak. Bir başka deyişle diğer kripto para birimleri gibi blok zinciri altyapısına sahip, ancak teknoloji uygulayıcısının Facebook olduğu bir para birimi, emtialar karşılığında kullanılacak bir finansal değer. Tıpkı normal para gibi, ancak bazı önemli farklar mevcut.
"Libra" ne demek?
Libra kelimesinin kelime anlamı:
1. Türkçe karşılığı: Terazi
2. Antik Roma’da kullanılan, 340 grama denk düşen ağırlık birimi, ABD’de günümüzde ağırlık birimi (lb) olarak kullanılıyor.
3. Astronomide takım yıldız (Terazi Takımyıldızı)
4. Astrolojide burç ismi (Terazi burcu)
Facebook Libra yasal mı?
Halihazırda 2,2 milyar Facebook kullanıcısının olduğunu söylemiştik. Bu kullanıcıların hepsi, WhatsApp, Instagram ve Facebook ana uygulamasında her gün petabaytlarca veri aktarımı yapıyorlar. Aslında Libra işlemlerinde ve transferlerinde de aynı şekilde veri aktarımı söz konusu. Kripto paralar nasıl devletler tarafından yasal düzenlemelerle engellenemiyorsa, Facebook Libra’yı da engellemenin bir yolu yok.
Yasal olmasının yanı sıra, vergi ve komisyon oranlarının çok düşük olacağı hızlı para transferleri bizi bekliyor. Örneğin 300 milyon dolar değerinde Bitcoin, istediğiniz herhangi bir ülkedeki bir başka kullanıcıya sadece 18 kuruş masrafla gönderilmişti.
Facebook Libra'yı kimler kullanacak?
“Hedefimiz, banka hesabı bile bulunmayan 1,7 milyar insan yani Dünya nüfusunun %31’i…”
Geçtiğimiz yıl Hindistan’da Libra’nın denemelerine başlayan Facebook’un önceliği aslında biz değiliz. Biz zaten ağırlıklı olarak parayı dijital olarak kullanan, hatta dünyanın en çok kripto para kullanıcısına sahip ülkesinde yaşıyoruz. Facebook’un hedefinde, kendi ifadelerine göre daha banka hesabı bile bulunmayan 1,7 milyar insan var. Yani şirket, ihtiyaçlar hiyerarşisine göre hareket ediyor. Eğer öncelik hedefi zaten servislerini kullanan insanlar olursa, diğer finansal çözümlere alternatif olur. Ancak önceliği hiç banka hesabı bulunmayan insanlar olursa bir zorunluluk, temel bir araç halini alır. Hatta o insanların yaşadıkları ekonomik olarak çökmüş bölge ve ülkelerde, devletler bile Libra’ya ihtiyaç duyabilir.
Görüldüğü üzere Facebook oyunu çok akıllıca hamlelerle oynuyor. Kısaca söylemek gerekirse Facebook, Libra ile uzun vadede herkesin cebine girmeyi hedefliyor.
Facebook Libra kimin?
Libra, tamamen Facebook operatörlüğünde ancak tamamen Facebook’un bir ürünü değil. Firma bunun için öncüsü olduğu Libra Birliği adında bir çatı şirkette yer alıyor. Libra Birliği, merkezi İsviçre’de bulunan, bağımsız ve kâr amacı gütmeyen bir kuruluş olarak çalışacak. Birliğin iki ana işlevi olacak:
- Libra blok zincirindeki işlemleri doğrulamak,
- Libra rezervlerini yönetmek, fon tahsis etmek.
Facebook Libra’ya nasıl kullanacağız? Facebook Calibra nedir?
Şimdilik bu konu hakkında yapılmış net ve resmi bir açıklama bulunmuyor. Nitekim Libra’nın yapısına bakınca, karma bir yaklaşımı benimsediğini görüyoruz. Şimdi nedir bu karma yaklaşım? Şöyle ki Facebook, doğrudan rakip olduğu geleneksel ekonomik sistemi reddetmiyor. Daha ziyade onu kabulleniyor. Hatta Libra Birliği'nin kurucuları arasında geleneksel ekonomik sistemin en köklü firmalarından olan Visa ve Mastercard da yer alıyor.
Şimdi “Visa ve Mastercard ne ola ki?” diyenler için hemen cüzdanlarındaki banka kartlarını çıkartıp bakmalarını isteyelim…
Normalde piyasaya yeni giriş yapan bir kripto para, tanınır olması için ilk etapta ücretsiz şekilde insanlara dağıtılır. Çoğu kişi için güven kaybına neden olabilecek bu başlangıç promosyonuna kripto para piyasalarında “airdrop” adı veriliyor. Facebook gibi bir şirketin bilinirlik için böyle bir kampanyaya ihtiyacı yok, ancak tanımak isteyenlere, ikna etmek istediği otoritelere ücretsiz şekilde Libra vereceği söyleniyor. Ayrıca banka hesabı bulunmayan insanlara da başlangıçta sürece alışmaları için ücretsiz Libra vermek oldukça akla yatkın
Biz modern dünyada, coğrafi şartlardan dolayı dolandırıcılığa doymuş olabiliriz. Nitekim banka hesabı bile olmayan insanların yaşadığı Afrika ve Asya ülkelerinde durum böyle değil. Düşünsenize: Dünyanın en büyük teknoloji şirketlerinden birisi kapınıza geliyor, size dünyanın en yeni finansal çözümünü ücretsiz olarak sunuyor…
Bu durum, ekonomik olarak geride kalmış devletlerin de çok işine gelir. Hee işin “ekonomik bağımsızlık” olayı da başka bir tartışma konusu...
Libra Birliği’nin kurucu üyesi olan şirketler, bir süre sonra çalışanlarına Libra cinsinden maaş ödeyebilirler. Bu durum diğer işverenler arasında yaygınlaşabilir. Zira işverinin vergi yükümlülükleri hafifler, çalışanlar bu nedenle daha yüksek ücret alabilirler. Ayrıca sınırlar farketmeksizin her yerde geçerli olacağından, tercih edilmemesi için herhangi bir sebep göremiyoruz.
Sahip olduğumuz Libra'ları, birliğin Calibra adını verdiği bir dijital cüzdanda kullanacağız. Bu dijital cüzdan aslında bir akıllı telefon uygulaması olacak, akıllı telefonu olan herkes indirip kullanabilecek.
Facebook’un diğer uygulamaları olan WhatsApp ve Messenger, Libra ekosistemiyle uyumlu olacak. Yani WhatsApp veya Messenger üzerinden para gönderme ve alma işlemleri yapılabilecek. Daha ileri düzeyde finansal işlemler ise bugün kullandığımız mobil bankacılık uygulamaları gibi, Calibra cüzdanına entegre olacak. Yurt dışı işlemler için bankamıza gidip imza atmak zorunda da değiliz. İmza mı? Blok zincirindeyiz, burası ıslak imzalardan daha güvenli.
Facebook Libra ile neler satın alınabilir?
Geldik işin “para harcama” kısmına… Gündelik alışverişlerimizde Libra’yı kullanmamız için karşı tarafın da durumdan haberdar olması şart. Aksi takdirde mahalle bakkalınız yüzünüze drone görmüş Afrika kabile üyesi gibi bakabilir.
Bu tarz engelleri aşmak için Libra Birliği, satıcılarla ortaklıklar kuracak. Marketlerde, bakkallarda, mağazalarda ve restoranlarda camlarda gördüğümüz o yemek kartı, banka kartı stickerlarına Libra da eklenecek. Elbette bununla sınırlı değil. Modern dünyanın en çok kullanılan alışveriş ve ulaşım uygulamaları da ortak olacak. Şimdi sıkı durun: Uber ve Lyft zaten Libra Birliği’nin yatırımcılarından.
Siz yeter ki harcamak isteyin, gerisi kolay :)
Facebook Libra güvenli mi?
Libra duyurulur duyurulmaz yabancı basında sistemin güvenliği tartışma konusu oldu. Kaygılar oldukça haklı. Zira Facebook’un güvenlik konusundaki sıkıntıları ortada. Ancak blok zinciri teknolojisinin akter fark etmeksizin son derece güvenli olduğunu hatırlatalım. Bu güvenlik kalitesi Facebook’tan değil, teknolojinin özünden kaynaklanıyor. Harici güvenlik endişelerini çözmek için hataları ve açıkları bulan kişilere ödüller verilecek.
Kara para aklama ve finansal işlemlerde sahtekarlık ise diğer endişeler. Kripto para piyasasında bu tarz işlemler hâlâ yapılıyor. Facebook, bankalar ve kredi kartları için kullanılan dijital güvenlik önlemlerine benzer, ancak daha kontrollü bir sistem inşa ettiğini söylüyor. Hesaplara erişimlerini kaybeden kullanıcılar ya da dolandırılanlara paralarının iade edileceği söyleniyor. Hatta bu işlemler için Calibra uygulamasında bir “canlı destek” bölümü de bulunacak.
Facebook, Libra işinden nasıl para kazanacak?
Geçtiğimiz yıl Cambridge Analytica skandalı sonrasında ABD senatosunda ifade veren Mark Zuckerberg’e “Facebook nasıl para kazanıyor?” diye sorulmuştu. Zuck, “Reklam veriyoruz” cevabıyla, mahkemeler tarihinin en gülünç anlarından birisini yaşattı. Ancak para işleri aynı değil, Libra sisteminde reklama yer yok.
Libra blok zinciri üzerinden gerçekletirilecek her işlem için küçük bir miktar ücret alacağı söylenen Facebook, bu kesintiyi kullanıcıdan değil satıcılardan yapacak. Bir dakika, vergi yok, komisyonu da satıcıdan alıyorsun… Aklımı fena çeldin Facebook.
Facebook, kullanıcı verilerini daha önce yaptığı gibi reklam almak için satacak mı?
Bir uygulama içinde reklam bulunmaması, verilerinizin reklam için kullanılmadığı anlamına gelmez. O veriler başka şirketlere satılır, siz de başka uygulamalarda satılan o verilerinize göre reklam görürsünüz. Facebook, finansal verileri WhatsApp, Instagram gibi uygulamalarındaki profil verilerinden ayrı tutacağını söylüyor. Hatta Libra ekosistemindeki kimliğiniz ile Facebook’taki kimliğiniz tamamen ayrı olacak.
Şu anda var olan diğer kripto para ağlarında olduğu gibi, kimse sizin Libra ekosisteminde varlığınızdan haberdar olmak zorunda değil. Yani Libra’yı anonim şekilde kullanmak mümkün olacak. He dolandırılırsanız, paranızı kaybederseniz, cüzdan kodunuzu unutursanız, orası henüz belli değil… Yakında netleşecektir.
Facebook Libra hangi programlama dilini kullanıyor?
Projenin en dikkat çekici noktalarından birisi de bu. Facebook, Libra için Move adını verdiği yeni bir programlama dili geliştirdiğini duyurdu. Blok zincirinde daha esnek olabilmek, daha işlevsel yan ürünler ortaya koymak için yeni bir programlama dili geliştirdiğini söylüyor. Aynı zamanda mevcut programlama dilleriyle ya da mevcut blok zinciri ağların kullanarak ürün ortaya koymak güvenlik endişelerini de tavan yaptırıyor.
Teknik detaylarla ilgilenenleri, Facebook’un yayımlamış olduğu resmi Libra WhitePaper’ının bulunduğu sayfaya davet edelim.
Facebook Libra’nın Bitcoin gibi bir üretim sınırı olacak mı?
Kripto para konularına meraklı olanlar biliyorlar ki Bitcoin’in üretim sınırı 21 milyon. Bu rakama ulaşıldıktan sonra madencilik tekniği ile Bitcoin üretimi yapılamayacak. Libra ise üretim sınırının, talep ve arz dengesini yakalama amacıyla değişim gösterdiği daha regülatif bir sisteme sahip olacak. Yani tıpkı Ethereum gibi, minimum veya maksimum bir sınır yok.
Facebook Libra ne zaman kullanımda olacak?
Facebook’un açıklamalarına göre 2020 yılında öncelikle banka hesabı kullanımının en az olduğu ülkelerde kullanıma sunulacak. Ardından henüz netleşmeyen bir takvim ile birlikte daha geniş coğrafyalara sunulacak.
Facebook Libra Türkiye’de kullanılacak mı?
Facebook Libra'nın Türkiye'de ne zaman kullanılacağını söylemek için henüz çok erken. Türkiye, dünyanın en çok kripto para kullanıcısının olduğu bir coğrafya. Ayrıca mobil bankacılık aktiflik oranı da yüksek bir ülkedeyiz. Dolayısıyla Facebook Libra'nın Türkiye pazarına girmesi biraz daha uzun sürebilir.
Facebook Libra hakkındaki detaylar netleştikçe sizlere aktarmaya devam edeceğiz.
