Orta Doğu, Orta Asya, Hindistan ve Pakistan’a özgü bir bitki olan Chrozophora tinctoria, Orta Çağ boyunca mavi boyanın kaynağı olarak kullanıldı. Kumaş boyamada da kullanılan boya, Avrupa’daki Orta Çağ sanatında en yaygın kullanılan renkler arasında yer aldı.
Bitkinin meyvelerinden elde edilen boyanın moleküler yapısını keşfetmek için neredeyse 200 yıldır çalışma yürütülüyor. Boya hakkında yapılan çalışmalar bugüne kadar başarısızlıkla sonuçlanmıştı. Ancak Portekiz’de bulunan Lizbon Nova Üniversitesi’nden bilim insanları, C.tinctoria bitkisinden elde edilen boyanın gizemini çözmeyi başardılar.
Boyanın elde edilmesi için Orta Çağ metinlerinden yararlanıldı
Kimyacılar, biyologlar ve sanat eserlerinin korunması alanından araştırmacılar, boyanın gizeminin çözülmesi için ortak bir çalışma yürüttü. Bilim insanları, en iyi C.tinctoria'ların nasıl toplanacağını öğrenmek için Orta Çağ’da konu ile ilgili yazılmış metinleri incelediler.
Metinlerde yapılan çalışmanın ardından üç yaz boyunca bitkinin meyveleri toplandı. Toplanan meyvelerden boyanın pigmentlerini üreten bileşikler çıkarıldı. Bileşikler izole edildi ve arındırıldı.
Meyveden elde edilen bileşikler, sıvı ve gaz kromatografisi, kütle spektrometrisi ve nükleer rezonans işlemleri ile incelendi. Yapılan incelemeler, bileşiğin yeni bir boya sınıfı olduğunun ortaya çıkarılmasını sağladı.
Araştırmacılar, bu yeni boya sınıfının doğada bulunan birçok mavi çiçekten elde edilen boyalardan çok daha farklı olduğunu söylediler. Bilim insanları, C.tinctoria’dan elde edilen mavi boya pigmentlerinin en kararlı doğal mavi pigment çeşidi olduğunu açıkladılar.
Lizbon Nova Üniversitesi’nden araştırmacıların C.tinctoria bitkisinden elde edilen ve Orta Çağ boyunca yaygın bir şekilde kullanılan mavi boyanın arkasındaki gizemi çözmeleri, boya endüstrisi açısından önemli bir gelişme olarak değerlendirilebilir.
