Arıların nasıl bal ürettiğini az çok biliyoruz. Dünya üzerindeki en özel canlılardan biri olan arılar, ağaç ve bitkilerin çiçeklerindeki özü alarak bunu bala dönüştürürler. Özellikle arılar tarafından doğal bir yolla üretilen bu ballar son derece değerlidir. Peki madem arılar çiçeklerden öz alıp bal üretiyorsa üzerinde çiçeği bulunmayan çam ağacından bal nasıl üretiliyor.
Yaprakları ince ve uzun bir şekilde olan çam ağaçları, üzerinde çiçek barındırmazlar. Bu açıdan baktığımızda arıların bu ağaçlardan nasıl öz aldığını merak edebilirsiniz. Her ne kadar ismi çam balı olsa da ve gerçekten çamlarda bulunan bir özle oluşsa da aslında konunun sadece çam ağacıyla ilgisi yok. Hadi gelin şimdi çam balının nasıl üretildiğini anlatalım.
Çam balı nasıl üretiliyor?
Çam balı, son derece nadir bulunan bir bal. Çünkü sadece Türkiye ve Yunanistan'da sınırlı bir şekilde üretilebiliyor. Bu bal, bir çiçeğin poleni ya da bir ağacın meyvesinden üretilmiyor. Bunun yerine Akdeniz ikliminde bulunan kızılçam ağacının gövdesinde yaşayan bir böceğin dışkısı arılar tarafından toplanarak bal elde edilmiş oluyor.
Çam pamuklu böceği veya milimetrik boyutlarda olduğu için çam pamuklu biti olarak adlandırılan bu böcek türü halk arasında ise basra böceği olarak bilinir. Basra böceğinin binlercesi topluluklar halinde kızılçam, karaçam ya da Halep çamında yaşar. Milimetrik boyutlarda olan bu böcekler çamın özsuyunu emerek beslenir. Aldıkları özsuyundan artan miktarı ise tatlı bir hammade olarak dışkılarlar. Özellikle temmuz ve ekim ayları arasında salgılanan bu dışkılar, arılar tarafından bir hayli sevilir.
Böceğin çam ağaçlarının üzerine bıraktığı dışkılar arılar tarafından afiyetle toplanır ve kovanlara götürülüp kusularak bala dönüştürülür. Özetlemek gerekirse böceğin şekerli dışkısı arılar tarafından toplanıp kusularak bala dönüştürülmüş oluyor.
Süreç nasıl işliyor?
Evet konuyu anlattık ama biraz daha detayına inmek gerekiyor. Basra böcekleri, kızılçam ağaçlarının toprak seviyesi bölgelerinde yumurtlarlar ve doğan yavrular yavaş yavaş ağaca tırmanmaya başlar. Bu tırmanma işlemi sırasında ağacın özsuyunu emerler ve fazlalık özsuyunu dışkı yoluyla atarlar. Bu süreçte çam ağaçlarının üzerinde tıpkı pamuk gibi beyaz tomarlar oluşturan basra böcekleri, yaz aylarında çam ağaçlarının üzerine yapışmış beyaz ve renksiz bir salgı oluşturur. Bir nevi böceklerin dışkısı olan salgı, ağaç gövdesinden ince bir ip şeklinde sarkabilir.
Basra böceklerinin bu hamlesinden sonra devreye arılar giriyor. Çam ormanlarında dolaşan arılar, bu ağaçlardan sarkan çam özlü salgıyı toplarlar. Böcekler tarafından özenle dışkılanan bu salgılar arılar tarafından kovana taşınır ve işçi arılar tarafından peteklere özenli bir şekilde yerleştirilir. Bu süreçte arı, çam ağacının üzerinden aldığı basra böceği dışkısını kendi enzimleriyle işler ve suyunu çıkararak olgunlaşmasını sağlar. Bunun sonucunda da karşımıza sofralarımızdaki çam balı çıkmış olur.
Neden sadece Türkiye ve Yunanistan'da varlar?
Bu balın sadece Türkiye ve Yunanistan'da üretilmesinin sebebi çam türlerindeki hif ve sporlarla birlikte basra böceklerinin endemik olarak sadece bu ülkelerde görülmesidir. Bilim insanları bu böcekleri yurt dışına götürüp kendi ülkelerinde üretim yapmaya çalışmış olsalar da çeşitli sebeplerle çok başarılı olamadıkları görülüyor.
Bugün sizlere çam balının arılar tarafından nasıl üretildiğini açıkladık. Ülkemize özgü bir bal türü olan çam balı, son derece karmaşık bir ekolojik sistemin sonucunda sofralarımıza geliyor. Peki sizler bu tarz içeriklerin daha fazla gelmesini ister misiniz? Düşüncelerinizi yorumlar kısmında bizlerle paylaşmayı unutmayın.
