Kazakistan'da daha önce internet erişiminin kesildiği bildirilmişti ve eylem haberlerinin yer aldığı internet siteleri kapatılmıştı; Telegram, Signal ve WhatsApp gibi mesajlaşma uygulamaları da kullanılamıyor.
Eylemleri, petrol zengini Mangistau'da LPG fiyatlarına zam yapılması tetikledi. Hükûmet tepkilerin ardından fiyatları düşürse de protestolar artarak devam etti. Çünkü tepkilerin tek nedeni zamlar değildi!
Mesele sadece akaryakıt fiyatları değil.
Genellikle otoriter bir devlet olarak bilinen Kazakistan, istikrarlı bir Orta Asya ülkesiydi. Yaklaşık 30 yıl boyunca ülkeyi yöneten kurucu lider Nursultan Nazarbayev 2019'da devlet başkanlığından ayrılmış, yerine onun desteklediği Kasım Cömert Tokayev seçilmişti.
81 yaşındaki Nazarbayev, devlet başkanlığından ayrılmasına rağmen ülke yönetiminde hâlâ etkin. Nazarbayev, "Ulusun Lideri'' sıfatıyla yargı muafiyeti gibi bir dizi ayrıcalığa sahip. Ülke genelinde heykelleri dikilmiş, başkent Astana'nın adı da Nur-Sultan olarak değiştirilmişti.
Yerine geçen Cumhurbaşkanı Tokayev gösteriler sonrası hükûmeti görevden aldı ve Başbakan Yardımcısı Alihan Smailov'u geçici başbakan olarak atadı. Etkili bir muhalefetin olmadığı Kazakistan'daki çoğu seçim iktidar partisi tarafından %100'e yakın oyla kazanılıyor. Muhalefet başkanı şu an Ukrayna'da sürgünde.
Kazak hükûmeti, toplumda birikmiş öfkeyi hafife alıyordu.
Sandıktan çıkan bir demokrasinin olmadığı ülkede insanların, seslerini duyurabilmek için sokağa çıkmak zorunda hissettiği söyleniyor. İnsanların yakıt fiyatları dışında da sorunları olduğu neredeyse kesin.
Hükûmetin Çin ile yaptığı uzun vadeli doğal gaz satış anlaşmasının halk nezdinde ülkenin kaynaklarını Çin'e peşkeş çekmek olarak algılanması, bu anlaşma içerisindeki Kazak şirketlerinin Nursultan Nazarbayev'e yakın kişilere ait olması halkın öfkesini artırmıştı.
Enerji sektöründeki çalışma koşulları insani değildi. Gösterilerin başladığı petrol zengini Mangistau bölgesindeki Zhanaozen kentinde 2011 yılında, güvenlik güçleri, maaşlarının artırılması ve çalışma koşullarının iyileştirilmesi talebiyle greve giden petrol işçilerinin eylemine müdahale etmiş, 14 kişi yaşamını yitirmişti. Bu müdahale, Kazakistan'ın 1991'de Sovyetler Birliği'nden bağımsızlığını kazanmasından sonra ülkede yaşanan en kanlı olaydı.
Halkın sokağa çıkmasının gerçek nedeni, ülkeyi 30 yıldır tek bir kişinin keyfi olarak yönetiyor olması.
Hükûmetin yolsuzluğa batmış hale gelmesi ve halkın, özellikle de işçi kesimin yaşam standartlarının yerlerde sürünmesi fitili ateşledi. Protestolar sonucunda ülke genelinde OHAL ilan edildi. Gece sokağa çıkılması ve gösteri yapılması yasaklandı. Eylemciler yasaklara karşı protestolara devam ettiler.
Polisin yanında ordu da sokağa indi. Göstericiler havalimanı ve belediye binasını basınca ciddi bir kaos hakim oldu. Polis araçlarının ele geçirilip parçalandığı veya yakıldığı yerler bulunuyor. Yer yer patlama ve ateş sesleri geliyor.
Askeri birliklerin zayıf olduğu bölgelerde göstericiler bu birlikleri püskürtebiliyor.
Bir grup protestocu bir güvenlik görevlisini dövüyor.
Bu yüzden Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev 5 eski Sovyet ülkesinin üye olduğu NATO benzeri bir örgüt olan Kolektif Güvenlik Antlaşması Örgütü'nden (CSTO) yardım istedi. Cumhurbaşkanı, "Uluslararası terör çetelerinin saldırısı altındayız" diyerek göstericilerden terörist olarak bahsetti.
CTSO, Tokayev'in talebi sonrası Kazakistan'a Rusya, Belarus ve Ermenistan askerlerindenn oluşan barış gücü gönderdi. Bu birlik, Kazakistan'da yüzlerce insanı öldürdü. Cesetlerin soğuk hava depolarına konulduğu belirtiliyor.
Eylemciler "İhtiyarlar dışarı!", "Hükûmet istifa!" şeklinde sloganlar attı ve Nazarbayev'in memleketi olan Taldıkurgan'da Nazarbayev'in bir heykelini yıktı.
Protestocular Kazak hükûmetinin ülkeyi modernize edememesi ve her kademeden insanın hayatını etkileyecek reformları hayata geçirememesi nedeniyle derin bir kırgınlık ve kızgınlık içinde.
Sağlık Bakan Yardımcısı Azhar Guiniyat, Kazakistan'ın farklı bölgelerindeki gösterilerde 1000'den fazla kişinin yaralandığını, yaklaşık 400'ünün hastanede tedavi gördüğünü, 62 kişinin ise yoğun bakımda olduğunu söyledi. En az 13 emniyet görevlisi hayatını kaybetti, 350'den fazlası ise yaralandı. Göstericilerden hayatını kaybedenlerin sayısının ise yüzlerce olduğu belirtiliyor.
