Koronavirüs Hakkında Sık Sık Duyduğumuz 17 Kelime ve Anlamları

26
4
2
1
0
Koronavirüs salgını etkisini artırarak hissettirmeye devam ederken, haberlerde ve sosyal medyada günlük hayatta alışık olmadığımız pek çok terim duymaya başladık. Tıp uzmanlarının hakim olduğu bu terimler, olağanüstü gündem nedeniyle jet hızında hayatımıza girdi. Anlaşılan o ki bundan sonra kolay kolay da çıkmayacaklar. Sizin için sıklıkla duyduğumuz koronavirüsle ilişkili terimleri ve anlamlarını listeledik.

Pandemi, endemi, COVID-19, entübe, enfekte, korona, test kiti… Koronavirüs ülkemizin her köşesine yayılırken sabahtan akşama kadar pek çok haberde, sosyal medyada alışık olmadığımız terimler ve kavramlara denk geliyoruz. Bu kavramları bilmek, en az alacağımız kişisel önlemler kadar büyük önem taşıyor. 

Uzmanların açıklamalarını doğru anlamak, öğrendiklerimizi başkalarıyla paylaşırken yaşanan bilgi hatalarının da önüne geçecektir. Bu nedenle koronavirüs ile hayatımıza giren terimlerin anlamlarını olabilecek en basit halleriyle sizin için derleyip açıkladık. 

Koronavirüs salgını ile ilişkili kavramlar:

  • Virüs,
  • Korona,
  • Koronavirüs, 
  • COVID-19,
  • Salgın, Epidemi ve Pandemi,
  • Enfekte ve enfekte olmak,
  • Dezenfekte ve dezenfekte olmak,
  • Bağışıklık sistemi,
  • Entübe,
  • Test kiti,
  • N95 maske,
  • Risk grubu,
  • Semptom, 
  • Temas,
  • İzolasyon, 
  • Sosyal mesafe,
  • Covidiot,

Virüs:

virüs nedir

Sadece canlı hücreleri enfekte edebilen ve enfekte ettiği hücrelerin içerisinde çoğalıp o hücreleri yok eden etmenlere virüs adı veriliyor. Bilimsel olarak canlı ve cansız arasında kalan organizmalardır. Bunun nedeni ise yaşamak için kısa sürede tutunacakları konak bir canlıya ihtiyaç duymalarıdır. Yine de virüslerin canlı olduğunu kabul eden bilimsel araştırmalar da mevcuttur. 

Korona:

korona

Korona ya da İngilizce karşılığı ile “corona” her ne kadar hayatımıza virüs uzantısıyla girse de alsında 5 farklı anlamı var. Gündemdeki korona kelimesi ise aslında anatomik bir kavram ve “bütünün etrafını saran çıkıntılı taç benzeri yapı” anlamını taşıyor. 

Korona aynı zamanda astronomide yıldızların etrafını saran gaz katmanı anlamına geliyoruz. bizler de tam güneş tutulması sırasında yıldızımızın korona katmanını görebiliyoruz. Aynı zamanda botanikte bitkilerin taçlı yapılarına, mimaride kolon yapılarını tarif etmek için de kullanılıyor. Anatomik anlamını aklımızda tutuyor, diğer anlamlarını genel kültür olması adına cebimize koyuyoruz. 

Koronavirüs:

()

Küre şeklinde ve etrafını saran taç yapısına sahip, farklı tipleri bulunan virüs ailesinin genel adıdır. Yani son dönemde sıklıkla kullandığımız “koronavirüs” kavramı aslında yeni değildir. Koronavirüsler hayvanlarda sıklıkla bulunur, ancak genellikle insanlara bulaşmazlar. İnsanlara bulaşınca yaşanan kayıtlara geçmiş 3 farklı salgın vardır:

  • 2002’de Hong Kong’ta başlayan SARS-CoV tipi koronavirüs salgını: Şiddetli akut solunum yolu sendromu
  • 2012’de Suudi Arabistan’da başlayan MERS-CoV tipi koronavirüs salgını: Orta Doğu solunum sendromu 
  • 2019’da Çin’de başlayan SARS-CoV-2 tipi (yeni) koronavirüs salgını: COVID-19 hastalığı (2002’deki SARS hastalığına oldukça benzer)

Yukarıdaki bilinen salgınlar dışındaki tüm koronavirüsler şimdiye kadar insanlara bulaşmamışlardır. Yeni tip koronavirüs SARS CoV-2 ise bilim dünyası için yeni bir virüs olduğu için geçici ve kalıcı tedavi ile aşı çalışmaları devam etmektedir. 

COVID-19:

covid-19 hastası

Yeni tip koronavirüs SARS-CoV-2’nin neden olduğu hastalığın bilimsel adıdır. COVID-19 virüsün değil, neden olduğu hastalığın adıdır ve karıştırılmaması gerekmektedir. 

Endemi, Epidemi ve Pandemi: 

pandemi

  • Endemi: Küçük ve belirli bir insan popülasyonunda belirli bir periyotta görülen salgın,
  • Epidemi: Tıbbi olarak da bir toplumda ya da bir ülkede yaygınlaşan salgın, 
  • Pandemi: Salgının bir bölge, coğrafya ya da toplumdan çıkıp uluslarüstü bir duruma geçmesi, dünya çapına yayılmasıdır.

Örnek vermek gerekirse yeni tip koronavirüs Çin’in Wuhan kentinde yaygınlaşmaya başladığında bir endemi, Çin geneline yayıldığında epidemi, diğer ülkelere sıçrayıp dünyayı sardığında pandemi salgın olarak tanımlanmıştır. Salgın ise üç kelimeyi de kapsayan genel bir kavramdır. 

Enfekte ve enfekte olmak:

enfekte

En basit haliyle virüse maruz kalmak anlamına geliyor. Enfekte olan herkes, eşit koşullar ve şartlar altında aynı belirtileri göstermez. Hatta enfekte olan bir kişi hastalık belirtilerini göstermeden durumun farkına varmaya bilir. 

Dezenfekte ve dezenfekte olmak:

dezenfekte

Bir yeri, nesneyi ya da vücudumuzu virüslerden ya da zararlı tüm organizmalardan temizlemektir. Dezenfekte işlemleri için başta hepimizin evlerinde olan sabunlar, şampuanlar kullanılır. Kolanyalar ve bu iş için özel olarak üretilen dezenfektan sıvılar (pürel) vücuda zararsızdır. 

Bağışıklık sistemi:

bağıışıklık sistemi

Vücutta, bir virüs ya da bakteriye karşı savaş veren bütün sistemlerin genel adıdır. Bağışıklık sistemi sağlıklı yaşam koşullarıyla iyileştirilebilir, sağlıksız yaşam koşullarında çökebilir.

Entübe: 

entübe

Solunum yetmezliği yaşayan bir hastanın solunum desteği alması için nefes borusuna dışarıdan boru takma işlemine entübasyon, bu işlemi yapmaya da entübe etmek anlamına geliyor. Koronavirüs nedeniyle solunum yetmezliğine giden hastalar, solunum cihazlarından uzanan borular sayesinde hayatta kalabiliyorlar. Bu işlemin yapıldığı hastalara da entübe hasta adı veriliyor.

Test kiti:

test kiti koronavirüs

Vücutta herhangi bir enfeksiyon ya da hastalığın varlığı hakkında fikir sahibi olmak ya da emin olmak için kullanılan bir takım tıbbi malzeme ve medikal aracın bulunduğu hazır paketlerdir. Koronavirüs için kullanılan farklı test tipleri olduğu için farklı test kitleri de bulunmaktadır. 

N95 maske:

95 maske

Koronavirüs maskesi olarak da anılmaya başlanan ama aslında çok uzun zamandır hayatımızda olan filtreli maske çeşididir. Her ne kadar çoğu insan N95 tipi maskeleri kendileri için kullansalarda aslında bu çok gerekli değildir. Sıradan maskeler gibi N95 tipi maskeler de başta sağlık çalışanları olmak üzere enfekte olma riski yüksek kişiler tarafından kullanılmalıdır. Bu nedenle Sağlık Bakanlığı, gereksiz kullanım yüzünden doğacak maduriyetleri gidermek adına N95 tipi maskenin satışını reçeteye bağlamıştır.

UYARI: İnternette koronavirüs maskesi olarak satılan maskeler N95 tipi maske değildir ve sizi düşündüğünüz gibi korumaz. Hatta yüz bölgenizde farklı virüs ve bakterilerin çoğalması için nemli ortamı hazır hale getirip hastalık riskinizi artırırlar.

Risk grubu:

risk grubu

Bir hastalık ya da salgından en çok etkilendiği tespit edilen kişilerin tanımlandığı sınırlamadır. Koronavirüs için en yüksek risk grubu 65 yaş ve üzeridir. Bu nedenle Sağlık Bakanlığı, 65 yaş ve üzeri vatandaşların sokağa çıkmasını yasaklamıştır.

Semptom:

semptom

Belirti. Hastalığa işaret eden bir dizi biyolojik etkinliği yaşama durumudur. Koronavirüsün neden olduğu COVID-19 hastalığı için yüksek ateş, öksürük ve nefes darlığıdır. 

Temas: 

temas

Normalde temas kelimesini bilmeyen kişi sayısı azdır ancak koronavirüs salgını sırasında bu kelime enfekte olmakla aynı anlamı taşır. Salgının dünya çapına yayılmasına neden olan şeyin ta kendisi de duyarsız insanların temas halinde olmalarıdır. Bu nedenle bütün dünya, salgındaki yükseliş oranları düşüne dek mümkün olduğunda temastan kaçınmalıdır.

Sosyal mesafe:

sosyal mesafe

Sosyal mesafe, aslında koronavirüsü salgınına dek çok da gündemde olan bir terim değildi. Hatta bu nedenle en ufak bir grip salgını bile yerel olarak hızla yayılıyordu. Şimdilerde ise hayatımızın merkezine oturan, sevdiklerimizle bile aramıza fiziksel olarak uzaklık koymamıza yol açan bir kavram oldu. Ancak hem sevdiklerimiz hem de içinde yaşadığımız toplum için acil durum geçene dek sosyal mesafeye dikkat etmeli ve diğer insanlarla aramıza 1,5 metre mesafe koyamalıyız.

İzolasyon: 

izolasyon

Fransızca kökeninden Türkçe’ye uyarlanan bu kelime yalıtım anlamına geliyor. Pek çok alanda kullanılsa da sosyal yaşam için “bireyin kendini standart hayattan yalıtması” anlamını taşıyor. Koronavirüs taşıyan hastalar ise yetkililer tarafından ciddi koşullar altında yaşamdan izole ediliyorlar. 

Karantina: 

karantina

Bulaşıcı bir hastalığın yaygın olduğu bir şehir, bölge ya da ülkede tüm ulaşımın, sokağa çıkışların ve sivil yaşamın denetlendiği, yasaklara tabi tutulduğu sağlık önlemidir. Resmi makamlarca kararı alınır ve uygulanır. 

Covidiot:

covidiot

Henüz Türkçe karşılığı olmayan, koronavirüs salgını ile resmen İngilizce diline giren yeni kelimedir. Koronavirüse karşı tüm uyarılara rağmen sosyal mesafe ve izolasyon önlemlerini almayan kişilere denir. Bu kişiler, koronavirüsü ya da farklı dönemlerde farklı salgınların yayılmasına neden olan kişilerdir. Kulağa ilk başta eğlenceli bir kavram gibi görünse de aslında ciddi bir durumu tanımlar. 
 

26
4
2
1
0
Emoji İle Tepki Ver
26
4
2
1
0