"Ünlü sanatçı Miley Cyrus, beyin gelişimi gerilediği için veganlığı bıraktı"; "Everest'e tırmanan vegan öldü"; "Vegan anne, bebeğini vegan besleyip öldürdü"… Bu manşetlere eminiz ki bir yerlerde denk gelmişsinizdir. Peki üstüne ne kadar oturup düşündük?
Medya için, çoğunluğa hitap edecek şekilde haberler sunmak her zaman daha avantajlıdır. Bunun yanında, birçok insan, haberleri sadece manşetlerden takip eder, içeriğini okumaz veya doğru bilgiye ulaşmak için kendi araştırmasını yapmaz.
Geçtiğimiz gün de karşımıza, “vegan beslendiği için öldü” manşetli bir haber çıktı. İşin aslı sizce yalnızca beslenmeden ibaret mi yoksa medya manipülasyonuna kapılıp algımızı bu şekilde mi yönlendiriyoruz?
İlk olarak, veganlığın ufak bir özetini geçelim.
Veganlar; etik, çevre, hayvan hakları, sağlık gibi konuları motivasyon kaynağı alarak hayatlarında hayvansal hiçbir ürüne yer vermezler. İnsanlık olarak kötülüğü normalleştirdiğimizi ancak normalin bu olmadığını söylerek çoğunluğun ilerlediği düzenden sıyrılırlar ve bu yüzden “aykırı” görülürler. Oysa yalnızca, kişisel özgürlüklerini kullanarak başka canlıların özgürlüğünü kısıtlamamayı seçip hayvansal gıda yememeyi tercih ederler.
Toplumun çoğunluğundan ayrı bir duruş sergilediklerinden ve henüz herkesin tam olarak mantığına oturtamadığı bir yaşam tarzına sahip olduklarından hayatlarındaki pek çok gelişme, kısa yoldan beslenmelerine bağlanmaya açık bir alan olur.
Sağlık konusuna gelince ise veganlığın; kalp ve damar tıkanıklığının, diyabetin, kolesterolün, kronik kalp rahatsızlıklarının önüne geçtiği kanıtlandı. Bunun yanı sıra vegan beslenmede, B12 veya demir eksikliği gibi problemler ortaya çıkabiliyor ancak bilinçli beslenen çoğu vegan, takviye alarak bu durumun önüne geçiyor.
Aslında vegan oldukları için ölmüyorlar...
İnsanlar; hem vegan hem sağlıksız olabilir fakat bu vegan oldukları için değil, dengeli ve düzenli bir vegan beslenme yürütemedikleri içindir. Aynı şekilde hepçil bir insan da dengeli ve düzenli beslenmediği için hem hepçil hem sağlıksız olabilir.
Üstelik her gün binlerce insan, büyük oranda hayvansal temelli ve hayvansal yağlı beslenmenin ana neden olduğu kalp krizi ve damar tıkanıklığından ölüyor fakat bu haberlerin hiçbiri "et yemekten öldü" olarak lanse edilmiyor.
Hatta bir örnek verecek olursak, veganlara bir tepki olarak et temelli beslenen James Blunt adındaki bir adam, iskorbüte yakalanmıştı! "%0 Vegan" yazan tişörtleri ve elinde etlerle sık sık poz veren başka bir şef ise damar tıkanıklığının yol açtığı kalp krizinden hayatını kaybetmişti. Ancak bunların hiçbiri "vegan olmadığı için öldü" ya da "hayvansal kaynaklı beslenmeden öldü" olarak önümüze düşmedi. Çünkü medyatik bir değeri yok!
"Everest Dağı’na tırmanırken ölen vegan" örneğiyle başlayalım.
Hepimiz bu haberi bir manşet olarak hatırlıyoruzdur. Çünkü medya bu şekilde işler. Haberin başlığı ne olursa olsun, zihnimizde en çok yer tutan, bazen sadece anlık bir şekilde görüp geçtiğimiz manşetlerdir.
Evet, Everest’e tırmanan bir vegan öldü ama şimdiye kadar Everest’e tırmanırken ölen 311 kişi vardı ve bunlardan yalnızca biri vegandı. Fakat ölen diğer insanların ölümünün medyada ses getirmemesinin yanı sıra medyada yer alsa bile “hepçil beslenen kişi, Everest’e tırmanırken öldü” şeklinde bir haber göremedik, değil mi? İşte medyanın gücü tam da burada devreye giriyor.
Üstelik Everest'e tırmanan kadın, hastane raporlarına göre, vegan olduğu için ölmemişti. Dağcılarda görülebilen "dağ hastalığı" yüzünden yaşamını kaybetmişti.
“Bebeğini öldüren vegan anne” konusunu ise aşağıda detaylıca ele almıştık:
Özet geçecek olursak; Harvard Üniversitesi, Dünya Sağlık Örgütü, Oxford Üniversitesi gibi güvenilir kaynaklara baktığımızda dengeli ve düzenli bir vegan beslenmenin çocuklar için olumsuz sonuçlara yol açmayacağı kanıtlandı.
Ancak manşetlerde “vegan anne, çocuğunu vegan besleyerek öldürdü” olarak gördüğümüz haberin aslına astarına baktığımızda, aslında çocuğun vegan beslenmekten değil, yetersiz beslenmekten öldüğünü görüyoruz.
Dünyada binlerce çocuk her gün yetersiz ve bilinçsiz beslenmeden dolayı ölüyor. Tahmin edersiniz ki, bu binlerce çocuğun hepsi vegan beslenmiyor. Aksine vegan olanları çok sınırlı sayıda. Kısacası dengeli ve düzenli olmayan bir beslenme şekli; ister vegan olsun ister etçil, kötü sonuçlara yol açabilir.
Birkaç örnek verdiğimize göre, gelelim en son gündem olan haberimize: “Tropik meyvelerle beslenen vegan kadın öldü.”
Manşetlerde “vegan beslenen kadın açlıktan öldü”, “vegan fenomen veganlık yüzünden öldü” şeklinde karşımıza çıkan haberin gerçek yüzü, aslında bundan ibaret değil. Henüz resmi bir rapor elimizde yok ancak Zhanna Samsonova'nın ailesi, kızlarının "kolera benzeri bir enfeksiyon" kaptığını ve bir süredir bu yüzden yoğun bakımda yattığını söyledi.
Dr. Suat Erus ise konuyla ilgili şu açıklamayı yaptı: "Veganlıktan ölmek gibi bir durum olamaz. Veganlık, ne yiyeceğinize değil, ne yemeyeceğinize karar verir. Bir insan veganlıktan değil, açlıktan ölebilir. Burada çok önemli bir nokta var, veganlığı sağlıkla direkt olarak ilişkilendirmememiz gerektiği. Bir insan hem sağlıksız hem vegan olabilir. Bir insan hem hepçil hem sağlıksız da olabilir. Bu yüzden “vegan oldu ve öldü” gibi haberlere itibar etmemek gerekir.”
Veganlıktan bağımsız bir örnekle medya manipülasyonu ve toplum algısını açıklayacak olursak:
Bir kadın, trafik kazası yaptığında ilk olarak düşündüğümüz, araba kullanma kabiliyeti sanki biyolojik bir şeymişçesine, onun “kadın” kimliği olur. Manşetlerde “35 yaşındaki kadın şoför, virajı dönerken kaza yaptı” yazısını görmek mümkündür ama bir de diğer taraftan tekrar bakalım.
Bir erkek kaza yaptığında, onun cinsiyeti haber değeri taşımaz. “35 yaşındaki erkek şoför, virajı dönerken kaza yaptı” şeklinde cinsiyetinin vurgulandığı bir manşet görmek epey zordur. Üstelik istatiklere baktığımızda erkekler trafikte, kadınlardan çok daha fazla kaza yapar...
Kısacası, toplumda dezavantajlı gruplarda yer alan insanların onları dezavantajlı gruba sokan özellikleri birincil kimlikleri gibi görülür ve her olumsuzluk o kimliğe atfedilir.
