Buluşlar doğaları gereği, yaratıcı düşünceler sonucu ortaya çıkarlar. Genelde planlanmayan, kendi kendine ortaya çıkan buluşlar (yenilikler), eski yöntemlerin ölümünü ve yeniliklerin başlangıcını sağlar. Bu yazımızda; sanatçılardan hayalperestlere, gözü peklerden bilim adamlarına kadar, insanlığın en büyük yenilikçilerinden 10 tanesinin niteliklerine ve dünya için yaptığı katkılara bakıyoruz.
Thomas Edison
Tarihin en büyük mucidi olarak kabul edilen Thomas Edison, kendine ait 1.000'den fazla patente sahip. Üretkenlik konusunda neredeyse bir dahi olan Edison, kendini sadece üretken olmakla sınırlamadı. Aynı zamanda sahip olduğu pazarlama zekasıyla yaptığı işi birleştirerek kendi şirketini kurdu. Pazarlama konusunda Edison, var olan bir sorunu çözme üzerine ürünler geliştirdi.
Edison’un çalışmalarının kalbinde, New Jersey’deki Menlo Park Araştırma Laboratuvarları vardı. Bu laboratuvarda, hayata geçireceği buluşların ilk olarak küçük bir protopini yapan Edison, bu icadın insanların sorunlarını ne kadar ortadan kaldırdığını inceliyordu.
Edison’un icatları arasında; telgraf, evrensel geçerliliğe sahip hisse senedi, fonograf, ticari anlamda ilk akkor elektrik ampulü, alkali aküler ve kinetograf (hareketli görüntüler için bir kamera) yer aldı. Bu buluşları pazara sunma konusundaki inanılmaz başarısı, 19. yüzyılın sonlarında ve 20. yüzyılın başlarında Amerika'nın endüstriyel alanda gelişmesine önemli ölçüde katkı sağladı.
Cai Lun
Karl Marx'tan Francis Bacon'a, Batı yazarları ve akademisyenleri, modern Çin'i, modern uygarlığı başlatan önemli yeniliklerin doğum yeri olarak betimlediler. Çoğu zaman Dört Büyük Buluş olarak adlandırılan yeniliklerin -pusula, barut, kâğıt,baskı- sadece bir tanesi nesnel bir mucite sahiptir.
Çin imparatorluk mahkemesi hizmetkarı Cai Lun, MS 105 yılında kağıt yapımını keşfetti. Birçok büyük icat gibi, Lun’un başarısı da mevcut bir fikrin gelişmesine dayanıyordu. Yazma ve tasvir için papirüs kullanımı o dönemde en yaygın yöntemdi. Papirüsün kağıt olarak son halini almasının; çok yavaş, çok pahalı ve çok kolay yırtılabildiğinden güvensiz olması, Cai Lun'un aklında bir fikir belirtti.
Cai, ıslanmış ağaç kabuğu, kenevir atığı, eski paçavralar ve balık ağlarından kâğıt hamuru oluşturdu. Bu hamurun üretilmesi ve taşınması çok daha kolaydı ve daha da önemlisi daha kolay yazı yazılıyordu. Lun, formülünü, Çin genelinde benimsenene kadar geliştirdi ve standartlaştırdı. Daha sonra da formül, dünya geneline yayıldı.
Wright Kardeşler
Normal yaşamda göze çarpmayan iki kardeş nasıl olur da dünyanın gidişatını değiştirebilir? Cevap basit, bitmek ve tükenmek bilmeyen merak duygusuyla.
Wilbur ve Orvill kardeşler küçük bir bisiklet dükkanı işletiyorlardı. Fransız havacılığının temsilcisi Alphonse Pénaud'dan ilham aldılar ve imkansız gibi görünen çalışan bir uçan makine yaratma hayaliyle aşılandılar.
Onlardan önce uçmayı deneyen birçok kişi başarısız olmuştu. Onlar ise her başarısızlıklarında atölyelerine geri dönüp prototiplerini iyileştirdiler. 17 Aralık 1903'te kardeşler, sürekli ve kontrollü (stabil) hava makinesi (uçak) uçuşunu gerçekleştirdiler. Bu ilk uçuştan yalnızca iki yıl sonra, küresel uçak imalatını ve ticaretini başlatan ve dünyayı daha küçük bir yer haline getirmeye yardımcı olan ilk seri üretim uçağı uçurarak işleri daha da ileri götürdüler.
Leonardo Da Vinci
Mona Lisa ve Last Supper gibi Leonardo Da Vinci'nin ikonik resimlerinin ünü, onu halka bir sanatçı olarak kabul ettirdi. Leonardo Da Vinci aynı zamanda çok yetenekli bir mühendis ve bilim adamıydı, ve zamanının önünde bir vizyoner mucit idi.
İtalyan Rönesansı'nın en büyük yaratıcı fikirlerinden biri olan Da Vinci, 15 Nisan 1452 tarihinde Vinci kasabasında dünyaya geldi. Defterlerinde bulunan ileri görüşlü eskizler; modern zamanların önemli yenilikleri olan bisiklet, uçak, helikopter, paraşüt, makineli tüfek ve helikopter'in detaylı çizimleri ve çalışma mekanizmalarını anlatıyordu.
Da Vinci'nin sanatını kanıtladığı gibi, insan vücudunun işleyişine dair derin anlayışından, fizik, matematik ve astronomi konusundaki farkındalığından döneminin ileri gelen düşünürlerinden olduğu aşikar.
Ada Lovelace
Aristokrasi devrinde doğan Ada, 19. yüzyıldaki çalışmalarıyla, bir sonraki yüzyılda başlayan bilgisayar devriminin temellerini attı.
17 yaşında, ömrünün sonuna kadar beraber çalışacağı hayat dostu, mucit Charles Babbage'la tanıştı. Babbage, bilgisayarın çok erken bir versiyonu olarak kabul edilen 'analitik motor' adlı bir makine üzerinde çalışıyordu.
Gençken (37) ölmesine rağmen Lovelace, ilk modern bilgisayarlar konulu yazılar yazdı. Bu yazılar ise Alan Turing'in (bknz. The Imitation Game: Enigma) çalışmalarının temeli oldu.
Rosalind Franklin
Rosalind Franklin 1920'de Londra'da doğdu, Burada listelenen pek çok yenilikçi gibi, o da iyi bir eğitim almak için mücadele etti. Rosalind Franklin, erken yaşta bilim adamı olmak istiyordu ancak babası kadınların koleje gitmesine karşıydı, sadece erkeklerin koleje gidebileceğini düşünüyordu. Bu yüzden bu isteğini reddetti.
Annesi ve teyzesi bir olup babasını, fikrini değiştirmeye ikna edecekti. Franklin, 1951'de Cambridge Üniversitesi'nden fizikokimya alanında doktora yaparak amacını gerçekleştirdi. Genç İngiliz bilim insanı, tartışmalı olarak, insanlık tarihindeki en önemli rolü oynayacaktı. 20. yüzyılın bilimsel atılımıyla, bir röntgen fotoğrafı ile DNA'nın yapısını ortaya çıkardı.
Erkek meslektaşları tarafından sık sık aşağılanmış olan Franklin. Öyle ki meslektaşı Maurice Wilkins ile sürekli çatışırdı. Görenler Franklin'i Wilkins'in asistanı sanıyordu.
Franklin, 37 yaşında yumurtalık kanseri sebebiyle trajik bir şekilde öldü. Dört yıl sonra, iş arkadaşları Watson, Crick ve Wilkins, DNA keşfi için 1962 Nobel Fizyoloji veya Tıp Ödülü'ne layık görüldü.
Marie Curie
Marie Curie en büyük keşfini yaptığında, zamanının en yenilikçi kişilerinin aksine, bunu para kazanma umuduyla patentlememişti. Bunun yerine, bilimsel topluluğa sunulan radyumun keşfiyle ilgili tüm araştırmalarını yaptı ve diğer meslektaşlarını bu araştırmaya teşvik etti.
1867'de Polonya'da doğmuş olan Curie'nin başarıları, büyüdüğünde, kızların koleje gitmesinin yasak olduğu ve Rusya'nın sırrı altında gizli bir kurum olan 'Uçan Üniversite'de eğitimini almaya zorlandığı göz önüne alındığında daha da inanılmazdı. Sorbonne'daki çalışmalarını ilerletmek için kızları kabul eden bir üniversiteye gidebilmek amacıyla Paris'e taşındıktan sonra dahi, tüm zamanların en çaresiz bilim insanlarından biri olmaya devam edecekti.
Radyoaktivite konusundaki çalışmaları ve element polonyumunu keşfetmesi ile tanınan en iyi kişi ve -biri fizikte ve diğeri kimyada olmak üzere- iki Nobel Ödülü kazanan ilk kişi oldu. Curie aynı zamanda radyoaktivite teorisini oluşturmuştu. Ne yazık ki radyasyonun neden olduğu lösemiden ölmesiyle radyasyonun sağlığınız üzerindeki ölümcül etkisini de dolaylı yoldan keşfetti.
Hedy Lamarr
Eğer Wi-Fi veya kablosuz bir erişim kullanıyorsanız -ki kullanmayan yok- Samson ve Dalilâ ve Lady of the Tropics filmlerinin başrolünü üstlenen Hedy Lamarr'a bir teşekkür borçlusunuz demektir.
2. Dünya Savaşı patlak verdiğinde artık filmlerde oynamayan Hedy Lamarr, ülkesine nasıl daha yararlı olabileceğini bulmaya çalıştı. Daha savaşın başlangıcında iken, yayılı spektrum iletişimleri (radyo dalgaları) için erken bir teknik icat etti. Dost denizaltılarının torpidolarını, hedeflerine daha doğru yönlendirmelerini sağlayıp, düşman gemiyi 12'den vurmayı sağlayan teknoloji, günümüzün kablosuz iletişim teknolojisinin temelini oluşturuyor.
Galileo Galilei
Galileo’nun icatları ve bilimsel atılımları çok sayıda ve çeşitli olsa da, muhtemelen dünyaya en büyük armağanı, olağanüstü bilgisini ilerletmek için sorgulamaktan korkmuyor olmasıydı.
15 Şubat 1564 tarihinde İtalya'nın Pisa kentinde doğan Galileo, çığır açan atışlı bir pompa ve hidrostatik denge ölçüm cihazı dahil olmak üzere çok sayıda mekanik cihaz icat etti. En ünlü buluşu ise, 1609'da üretilen güçlü bir teleskop oldu. Avrupa'nın diğer yerlerinde üretilen, nesneleri 3 kez büyütme özelliğine sahip teleskoplardan sonra modellenen Galileo'nunkiler, nesneleri 20 kere büyütme özelliğine sahipti. Jüpiter'in uyduları, Venüs'ün evreleri veya süpernovalar gözlemlenebiliyordu.
Bu keşifler, dünyanın ve diğer gezegenlerin güneşin etrafında döndüğünü belirten "Kopernik Sistemi"ni kanıtlamasına yardımcı oldu. Bu teoriden önce, evrenin, yer üstünde dönen güneş anlamına gelen, "jeosentrik" olduğu kabul ediliyordu.
Tim Berners-Lee
Çoğu zaman inovatörler, fikirlerinin, fikirlerin orijinal kullanımlarının ötesinde uygulamalara sahip olabileceğini fark ederler. İngiliz bilgisayar bilimcisi Tim Berners-Lee'nin World Wide Web'in (web) nerelere geleceğini düşünmesinden iyi bir örnek yoktur.
1989 yılında, İsviçre'de Cenevre yakınlarındaki CERN Avrupa Parçacık Fiziği Laboratuvarı'nda çalışırken Berners-Lee, ilk hipertext tarayıcısını oluşturdu ve ertesi yıl Ekim ayına gelindiğinde, bugün hala kullandığımız global ağın temel bileşenlerini formüle etmişti: HTML, URL ve HTTP.
Berners-Lee'nin tarayıcısı başlangıçta, dünyanın dört bir yanındaki bilim adamlarının araştırmalarını hızlı bir şekilde paylaşmaları için bir araç olarak tasarlanmış olmasına rağmen, Berners-Lee, buluşunun, akademik topluluğun çok ötesinde uygulanışlara sahip olduğunu ve tüm dünyaya fayda sağlayabileceğini anladı. Bu fikrinin uyarlanması ve gelişmesi, insanların birbirleriyle iletişim kurma biçimini sonsuza dek değiştirdi.
