1980 yılının sıcak geçen 19 Ağustos gününe geri dönüyoruz. Havayolu şirketi Saudia’nın 163 numaralı uçuşu; Pakistan'in Karaçi kentinden, aktarmalı olarak Suudi Arabistan'ın Cidde kentine gerçekleştirilecekti.
Pakistan’dan hiçbir sorun yaşamadan aktarma yapacağı Riyad Uluslararası Havaalanı’na (şimdiki adıyla Riyad Hava Üssü) gelen uçak, Lockheed üretimi L-1011-200 TriStar modeliydi. Aktarma sırasında, yakıt depolarını doldurmak için kenara çekilmişti.
Lockheed L-1011-200 TriStar
2 saat süren yakıt doldurma işleminin ardından Riyad’da inen yolcuları haricinde aralarında yenileri de olmak üzere tüm yolcular tekrar kabine alındı. Saudia 163, pistin başına geçmiş ve son kontrollerinin ardından kalkışını (21.08) gerçekleştirmişti. 7 dakikalık uçuş süresinin ardından ise kokpitte bazı alarm sesleri yükselmeye başlamıştı.
Dumanlar...
Alarmların bir hatadan kaynaklanmadığını anlamak için geçen 4 uzun dakikanın ardından kokpit ekibinde bulunan Uçuş Mühendisi Bradley Curtis, bir süredir kokpitte yankılanan alarmlarda belirtildiği üzere dumanı doğrulamak amacıyla kabin kısmına geçiş yaptı.
Duman varlığının doğrulanmasının ardından Kaptan Muhammed Ali Khowyter, kalkış yapmış oldukları Riyad havaalanına geri dönme kararını aldı. Yardımcı Pilot Sami Abdullah M. Hasanain ise iniş talebini kuleye (21.20) telsiz aracılığıyla bildirdi.
Yangın çıktığı ancak kesinleşebildi...
Çıkan yangının bazı önemli kablolara zarar vermesi sebebiyle ikinci motorun itiş gücünün kontrolünü kaybeden uçak, piste yaklaştığı sırada (21.29) ikinci motorun itiş gücünü tamamen kaybetti. Bunun ardından Kaptan Pilot Khowyter acil durum bildirimi yaptı (21.35) ve Riyad Uluslararası Havaalanı’na inişini (21.36) gerçekleştirdi.
Kıl payı karaya ulaşan uçağı, bir başka sorun bekliyordu:
Başarılı inişin ardından taxi yapmaya başlayan uçak, pisti terk etti ve uygun bir yerde durdu. Ne var ki uçağın durması, iniş yapmasından tam 2 dakika 40 saniye sonra (21.39) gerçekleşmişti. Havaalanının itfaiye ekipleri ise pistin başında konuşlanmıştı. Uçağın piste indikten sonra en kısa sürede durup acil tahliye gerçekleşmesini planlıyorlardı.
İtfaiye ekipleri taxi yapan uçağı var güçleriyle takip ettiler. Pilotlar kuleye iki motorlarını da kapattıklarını bildirdiler. Kurtarma birimi uçağın yanına ulaştığında ise motorların hâlâ çalışıyor olduğu fark edildi. Çalışan motorlar sebebiyle kurtarma ekibi, uçağın kapılarını açamadı.
Uzun uğraşlar sonucunda tamamen durdurulan (21.42) motorların ardından (Uçağın durmasından 3 dakika 15 saniye sonra motorlar durdu.) pilotlarla iletişim de koptu. Uçağın dışına herhangi bir yangın sıçramazken yolcu kabinin en arka camlarında ise alevler belirmeye başlamıştı.
Saudia uçuş 163'ün gerçek fotoğrafı.
Motorlarının durmasından ancak 23 dakika sonra uçağın sağ ön kapısı yer ekibi tarafından açılabildi. Bunu takip eden 3 dakika içerisinde HZ-AHK bir alev topuna dönüştü ve tamamen yandı.
Kayıplar...
Basınç eşitlenmediği için kapıların açılamadığı, yolcuların büyük çoğunluğunun uçağın ön kısmına doğru geldiği, pilotların ve kabin memurlarının görev yerleri olan koltuklarında can verdikleri kaydedildi. Saudia uçuş 163 kazasında 287’si yolcu, 14’ü uçuş ekibi olmak üzere toplamda 301 kişi hayatlarına gözlerini yumdu.
Kaza kırım:
Dumanın sebebinin kargo bölümünde çıkan bir yangından kaynaklandığı sonucuna varıldı. Kokpit kayıtları dinlendiğinde Kaptan Pilot Khowyter’in sorunu anlamak için fazla zaman harcadığı ve bu doğrultuda yavaş öğrenen birisi olduğu tespit edildi. Yardımcı Pilot’un Lockheed L-1011-200 TriStar’ı kullanmaya sadece 11 gün önce başlaması ise uçağı çok az tanıdığını ortaya çıkardı.
Yapılan incelemeler sonucunda yolcu kabininde bulunan neredeyse herkesin iniş esnasında duman sebebiyle bilinçlerini kaybettikleri bildirildi. Basınçlandırma valflerinin uçağı basınçsızlaştırmak için iniş esnasında açık olması gerekirken tamamen kapalı oldukları bulgusuna da varıldı.
Yolcuların çoğunluğunun Ramazan Bayramı sebebiyle Mekke’ye giden Suudi Arabistanlı (154) ve Pakistanlı (85) kişi olması ise bu kazayı daha da üzücü kılan yanlardan birisi oldu. Yolcuların arasında İran’dan gelen 32 hacı olduğu da kayıtlara geçti.
Saudia uçuş 163, tarihin tozlu sayfalarına; Suudi Arabistan’da yaşanan en ölümcül kaza ve bir Lockheed L-1011 TriStar’ın karışmış olduğu en ölümcül kaza olarak geçti.
Lockheed şu an ne yapıyor?
Yoluna Lockheed Martin olarak devam eden Maryland, Amerika Birleşik Devletleri merkezli şirket, 56 ülkede 140.000 çalışanla beraber; savunma, havacılık, güvenlik ve ileri teknoloji sektörlerinde etkin bir şekilde çalışmalarına devam ediyor. Kaza sonrasında uçağın incelemesinde de bulunmuş ve buna istinaden iyileştirmelerini de bir sonraki modellerinde yapmıştı.
