Romantik mi Cinsiyetçi mi?: Neden Gemilere Kadın İsmi Veriliyor?

27
11
5
3
1
Denizcilik tarihi kadar eski bir gelenek olan gemilere kadın ismi vermek, günümüzde bile devam eden bir adettir. Öyle ki gemilerden bahsederken İngilizce she zamiri kullanılır. Gemilere neden kadın ismi veriliyor, neden she zamiri kullanıyor sorularına yakından bakalım ve bu geleneğin tarihsel yolculuğunu görelim.

İnsanlık yüzlerce hatta binlerce yıldır denizcilik yapıyor. Tehlikelerle dolu uçsuz bucaksız deniz ve okyanuslarda seyahat eden denizcilerin kendi aralarında bilinen bazı gelenek ve ritüelleri vardır. Şüphesiz bu geleneklerden en yaygın ve eski olanı da gemilere kadın ismi vermektir. Günümüzde de devam eden gemilere kadın ismi verme geleneği o kadar yaygın ki gemiler, İngilizce’de kadınlar için kullanılan she zamiri ile anılıyorlar.

Neden gemilere kadın ismi verilir, neden she zamiri kullanılıyor gibi soruların kesin bir yanıtı yok. Çünkü bu geleneklerin başlangıcı en az denizcilik tarihi kadar eski. Ancak yine de elimizde bazı tarihi hikayeler ve teoriler var. Bu hikaye ve teoriler bu konuda bazı soru işaretlerini ortadan kaldırabilir. Neden gemilere kadın ismi verilir gelin yakından inceleyelim ve bu geleneğin tarihsel yolculuğunu görelim.

Gemi kelimesinin kökeni:

gemi

Neden gemilere kadın ismi veriliyor sorusuna geçmeden önce neden gemiler için İngilizce’de kadınlar için kullanılan she zamiri kullanılıyor sorusuna bakalım. Bu sorunun yanıtı, gemi kelimesinin kökeninde yatıyor. Gemi kelimesinin kökeni, Latince Navis kelimesidir ve bu kelime dişidir.

Günümüzde yaygın olarak konuşulan pek çok dil gibi, bu pek çok dilin temelini oluşturan Latince’de de kelimelerin cinsiyeti vardır. Türkçemizde karşılığı olmayan bu durum nedeniyle yalnızca canlılar değil, eşyalar da dişi ve erkek gibi cinsiyetlere sahiptirler. Gemi de yani Navis kelimesi de dişi olanlardan bir tanesi.

Latince, özellikle bugün Batı dünyasında konuşulan pek çok dilin kökenini oluşturduğu için gemiler için she zamirinin kullanılmasının da nedeni budur. Yani ortada basit bir dil geleneği var. Neden gemilere kadın ismi veriliyor sorusunun ise bazıları romantik, bazıları cinsiyetçi olan birkaç yanıt var. 

Denizcilerin aradığı kadın ve anne şefkati:

gemi

Denizciler bir gemiye atlar, aylarca hatta yıllarca denizlerde ve okyanuslarda seyahat ederek yaşam mücadelesi verirler. Denizin zorlu şartları nedeniyle tarih boyunca neredeyse tüm denizciler erkek olmuştur. Günümüzde bu durum değişmiş olsa da hala hem denizci askerlerin hem de sivil denizcilerin çoğunu erkekler oluşturmaktadır.

Bu kadar adamı bir gemiye doldurup denize saldığınız zaman takdir ederseniz her şey beklenir. Bu nedenle çocukluktan kalma güdülerini tetikleyecek ve onları güvende hissettirecek bir şeye, anne şefkatine ihtiyaç duyulur. İşte bu anne şefkatini, onları tehlikelerden koruması beklenen gemi verir. Bu nedenle gemi adları tanrıça ya da azize isimlerinden seçilir.

Gemilere kadın ismi verilmesinin diğer bir nedeni de gemi sahibinin sevgilisini, eşini ya da aşık olduğu kadını onurlandırmak istemesidir. Sevdiği kadından sonra en değerli varlığı olan gemisine onun adını vermek büyük bir şeref olarak görülmektedir. Günümüzde de pek çok gemi, tekne, yat sahibi bu geleneği sürdürmektedir.

İnanç nedeniyle gemilere kadın ismi verilirdi:

gemi

Gemilere kadın ismi verilmesinin romantik bir yönü olduğu kadar inanç boyutu da vardır. Pek çok kültürde kadın, doğurganlığı ve sevgiyi temsil etmesi nedeniyle kutsal kabul edilmektedir. İsimsiz bir gemi kısır bir kadın gibi görülür ve uğursuzluk getireceğine inanılırdı. 

Uzun yıllar gemiler ve kadınların birlikte anılmasının dahi uğursuzluk getireceğine inanılmasından sonra tahminen 14. yüzyılda ilk kez bir gemiye kadın ismi verildi. 18. yüzyıldan sonra ise gemilere kadın figürleri de işlenmeye başladı. Okuma yazma bilmeyen çoğu denizci, gemilerini bu kadın figürlerinden tanırdı.

Gemilere kadın ismi verilmesinin inanç boyutu, gemiye bir kadın ruhu yüklemekle temellendirilebilir. Kadının doğurganlığı, bereketi temsil etmesi, sevgiyi ve koruyuculuğu temsil etmesi böylece gemiye yüklenmiş bir nitelik haline gelirdi. Kadın ruhuna sahip olan geminin denizcileri felaketlerden koruyacağına inanılırdı.

Gemilere kadın ismi verilmesinin çirkin bir yönü de var:

gemi

Gemilere kadın ismi verilmesinin romantik ve inanç yönü pek çok açıdan kabul edilebilir bir durum. Ancak işin bir de çirkin ve eleştirilen cinsiyetçi boyutu var. Maalesef bu boyut günümüzde bile pek çok kişi tarafından kabul edilerek kadınlar açık bir şekilde metalaştırılmaktadır.

ABD’li Emekli Tuğamiral Francis D. Foley tarafından 1998 yılında kaleme alınan bir yazıda; gemiler erkekler tarafından sevildiği, boyanabildiği, masraflı olduğu, zarar verme potansiyeli olduğu, vücut hatları olduğu ve benzeri pek çok vasfa sahip olduğu için kadın gibi görüldüğü ve bu nedenle kadın ismi aldığı anlatılmaktadır. 

Denizcilerin kendilerine özel, kapalı dünyaları pek bilinmediği için Tuğamiral Francis D. Foley tarafından kaleme alınan bu yazının ne kadar genel bir görüşü kapsadığı kesin olarak bilinmiyor. Ancak böyle kıdemli bir denizcinin bu kadar uzun ve detaylı bir yazıyı yalnızca kendi düşüncelerine dayanarak yazmadığı kesin.

Kadın olarak kabul edilen tek eşya gemiler değil:

gemi

Nesnelere cinsiyet atfetmek bizim dilimizde ve kültürümüzde pek yaygın olmasa da Batı dillerinde bu durumla karşılaşıyoruz. Karşımıza çıkan durumlar arasında yalnızca dişi gemiler yok. Arabalar, uçaklar, motosikletler ve diğer kıymetli eşyaların da kadın adı aldığı ve she zamiri ile anıldığı biliniyor.

Bu durumu yine iki açıdan değerlendirmek mümkün. Erkekler, değer verdikleri eşyalara değer verdikleri kadınların adları veriyorlar ya da erkekler, sahip oldukları eşyalara sahip oldukları kadınlar gibi davranıyor diyebiliriz. Yani olayın romantizm boyutu ile kadını bir meta olarak görerek sahiplenme boyutu kıl kadar ince bir çizgi ile ayrılıyor.

1917 yılının Şubat ayında New York Times’ta yayımlanan bir yazıda, Amerika Birleşik Devletleri için de she zamiri kullanılmıştır. Bunun nedeni, ülkenin savaş koşullarında korunması gereken bir kadın olarak ya da vatandaşlarına şefkat gösteren bir anne olarak görülmesi olabilir. Yani her zaman iki temel değerlendirme kriterimiz var.

Neden gemilere kadın ismiyle hitap ediliyor, neden she zamiri kullanılıyor gibi merak edilen soruları yanıtladık ve bu geleneğin tarihsel yolculuğundan bahsettik. Gelenekler, insanları mutlu etmek için vardır. Toplumun yarısı bu gelenekten memnun değilse sürdürmenin de pek bir anlamı olmaz.

27
11
5
3
1
Emoji İle Tepki Ver
27
11
5
3
1