Sigara içmenin sağlık üzerinde geniş çaplı etkileri olabilir. Ciğerler ve solunum yolları en çok etkilenen alanlar arasında yer alırlar.
Fakat iyi bir haberimiz var: Sigarayı bıraktıktan sonra ciğerler bir noktaya kadar iyileşebiliyorlar.
Dr. Norman Edelman, sigarada dumanında bulunan kimyasalların ciğerlere çekilmesiyle hassas yüzeyinin zayıf düşerek, yıpranmaya başladığını belirtiyor. Sigara içildikten birkaç saat sonra cilia olarak adlandırılan ve ciğerlerin üzerinde sıra halinde bulunan küçük tüylerin fırçamsı hareketleri yavaşlıyor. Bu yavaşlama nedeniyle geçici olarak felce uğrayan ciğerler, balgam ve toz gibi diğer maddeleri solunum yollarından atmakta güçlük çekiyorlar.
Sigara içenlerin ciğerlerinde gözlemlenen diğer bir değişiklik ise ciğerin kalınlığında ve balgam üretiminde görülen artış. Cilia balgamı ciğerlerden olması gerektiği gibi atamadığı için solunum yollarında toplanmaya başlar ve solunum yollarının tıkanması nedeniyle öksürüğe neden olur. Balgam birikmesi kronik bronşit gibi daha ciddi ciğer enfeksiyonlarına neden olabilir.
Ciğerler nasıl iyileşirler
Genel olarak söylemek gerekirse; ciğerlerde gerçekleşen kısa süreli tahribat, sigara bırakıldıktan sonra iyileşebiliyor. Yani, ciğerlerin ve hava yollarının yüzeyindeki şişme azalıyor ve ciğer hücreleri daha az balgam üretiyorlar. Yeni tüysü hücreler büyüyebiliyor ve bu şekilde balgam salgısı daha iyi şekilde temizlenebiliyor.
Sigarayı bıraktıktan sonraki iki haftayı takip eden günlerde içiciler, egzersiz yaptıklarında daha az nefes darlığı hissettiklerinin farkına varırlar. Bunun sebebinin daha çok karbon monoksitin kandan atılmasına dayalı olduğu düşünülüyor. Sigarada bulunan karbon monoksit gazı kırmızı kan hücrelerine bağlanması gereken oksijenin yerini alabildiği için oksijen transferini bloke eder. Bu durum bazı sigara içicilerinin nefessiz kalmasının sebeplerinden biri olarak öne çıkar.
Sigarayı bırakmanın diğer bir faydası akciğer kanseri riskinin azaltılmasıdır. Dr. Edelman eski içicilerin sigarayı ne kadar erken bırakırlarsa kanser riskinin de o oranda azaldığını belirtiyor. Ama bu risk büsbütün ortadan kalkmıyor.
Örneğin 10 yıl önce sigarayı bırakan birinin kansere yakalanma ihtimali, halen devam eden bir diğer içiciye oranla yarı yarıya düşüyor. Bununla birlikte hiç içmeyen birine oranla eski içici birinin akciğer kanserine yakalanma ihtimali daha yüksektir.
Her şey eski haline dönmüyor
Vücudumuz sigaranın akciğerlerimize verdiği zararın bir kısmını oldukça güzel telafi edebiliyor. Fakat bu zararın hepsinin düzelmesi söz konusu olmuyor.
Akciğerlerin uğradığı zarar ve akciğer fonksiyonundaki bozulma, günlük olarak içilen sigara miktarı ve sigaranın içildiği sürecin uzunluğu ile doğrudan ilişkili. Ne kadar çok ve uzun süreli sigara içilirse, zararın telafisi de o oranda zor ya da imkansız hale geliyor.
Her ne kadar ciğerler kendilerini zarara karşı koruyabiliyor olsalar da, sigaradan solunan kimyasallara uzun süreli maruz kalmak, bu savunmayı zayıflatıyor. Ve bunun sonucunda akciğer dokusu sigaradan dolayı bozularak hasar görebiliyor. Bu nedenle akciğerler esnekliğini kaybediyor ve artık oksijen çevrimini etkin şekilde yerine getiremiyor.
Uzun süreli olarak sigara içmek emfizema adı verilen kronik bloke edici akciğer hastalığına sebebiyet verebilir. Bu durum akciğerin alveoli adı verilen, oksijen ve karbondioksit değişiminin yer aldığı bölümün bir kısmını tahrip ederek kişinin nefes darlığı yaşamasına neden olur.
Kişinin akciğerleri emfizema noktasına geldiğinde solunum yolları duvarı şekil değişikliğine uğrayarak esnekliğini kaybeder ve havanın bütünüyle dışarı atılmasına engel olur. Bu tip bir değişim kalıcıdır ve iyileşmez.
MRI görüntüleme tekniği kullanılarak yapılan tetkiklerde emfizema ile ilişkili olarak solunum yollarına verilen zararın, sigara içmeye başlandıktan birkaç yıl içerisinde ortaya çıkmaya başladığı, fakat belirtilerinin 20-30 yıl sonra içici tarafından hissedilebileceği görüldü.
Fakat yine de sigarayı bırakmak için çok geç değil. Hangi yaşta olursa olsun sigarayı bırakmak, nefes yollarını rahatlatarak hayat kalitesini iyileştirebilir.
