Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası, uzun süredir “dijital Türk lirası” geliştiriliyordu. Proje, ilk olarak 2020’de duyurulmuştu. Pilot testlerin gerçekleştirildiği Faz-1 çalışmaları, 2023’ün sonunda sona ermişti. Sonrasında ise Faz-2 çalışmaları başlamıştı. Bu kapsamda Ar-Ge faaliyetlerinin yürütülmesi, dijital Türk lirasının iktisadi, hukuki ve güvenlik boyutları kapsamlı olarak ele alınıyordu.
Meraklı bekleyiş sürerken bugün Merkez Bankasından önemli bir analiz paylaşıldı. TCMB, bu detaylı analizde dijital Türk lirasının ne gibi faydalar ve fırsatlar sunacağını ele aldı.
Dijital Türk lirası Türkiye’ye ne gibi fayda ve fırsatlar sunacak?
Analize göre bu projeyle merkez bankası parasının da dijital olarak anlık dolaşımı sağlanacak. Ayrıca dijital ödeme hizmetlerine her vatandaşın erişebilmesine olanak tanıyacak. Finansal teknoloji sektörüne katkı sağlaması, sorunsuz dijital işlemler, ticari faaliyetlerde kullanım gibi avantajlar da getirecek. TCMB’nin yaptığı detaylı açıklamaya aşağıdan ulaşabilirsiniz:
Bankacılık sistemine erişim ve katılımın yaygın olduğu ülkemizde, finansal kapsayıcılığın projenin öncelikli hedefleri arasında yer almadığı değerlendiriliyor. Bununla birlikte, dijital Türk lirası, dijital ödeme hizmetlerine her vatandaşın erişebilmesini sağlamak için önemli bir fırsat olacak. Vatandaşlar, dijital para hizmetine erişim için kullandıkları finansal aracı kurumlara ödeme işlemleri yönünden bağımlı olmayacaklar.
Dijital Türk lirasındaki yenilikçi kullanım örnekleri, Türkiye'de ciddi bir büyüme potansiyeline sahip olan finansal teknolojiler sektörü için kayda değer bir fırsat teşkil edebilir. Bu nedenle dijital paranın Türkiye’deki finansal inovasyon altyapısının temel bir unsuru olarak işlev görmesi planlanıyor. Dijital para etrafında inşa edilebilecek platformlar ile bu amaca daha da yaklaşılması bekleniyor.
Faz-1 Değerlendirme Raporunda da ifade edildiği gibi, TCMB dijital parayı her türlü dijital ticaret akışında ya da para aktarımında kullanılabilecek yeknesak bir değişim aracı olarak da tasarlıyor. Buradaki amaç, ülke parasının dijital işlemlerde sorunsuz bir şekilde işlevsel kalmasını sağlamak ve kullanım seçimini vatandaşlara bırakmak."
"FAST'a paralel ayrı bir çözüm olacak"
Bankacılık sistemindeki yaygın katılıma rağmen dijital ödemelerin ve erişimin geliştirilmesi için hâlâ alan bulunuyor. Nakit özelliklerini de içeren bir biçim olarak dijital para, banka hesabı bulunmadan da herkes tarafından kullanılabilecek. Bu nedenle dijital Türk lirası hesapları için banka hesabı gerektirmeyen bir model tasarımı ön plana çıkıyor. İki katlı model gözetilmekle birlikte ödeme ve transfer işlemleri için belli bir finansal aracı kuruma bağımlılık oluşmaması hedefleniyor. Dijital Türk lirası hesapları tüm vatandaşların kullanımına sunulduğunda, dijital ödemelerin ve transferlerin artması bekleniyor. Dijital Türk lirası kullanımıyla artacak dijital kapsayıcılığın, mevcut hizmetlerin yaygınlaşmasına ve yeni hizmetlerin ortaya çıkmasına katkı sağlayacağı, böylece finansal kapsayıcılığa olumlu etki edeceği öngörülüyor.
Dijital Türk lirası, ayrı bir programlanabilirlik katmanında akıllı ödemeleri mümkün kılacak. Bu katmanda kamu kurumları ve farklı lisanslı aktörler programlanabilir ödemelerin geliştirilmesi ve kullanımında yer alabilecek. Detaylandırmak gerekirse, akıllı ödeme akışlarının oluşturulmasında tek sorumluluğun merkez bankalarına verilmesi inovasyon kapasitesini engelleyebilir. Bunun yerine iş birliğine dayalı geliştirme ortamlarını entegre eden, önceden belirlenmiş standartlarla iletişimi mümkün kılan ve bu sayede inovasyonun desteklenmesine yardımcı olacak platformlar kurulabilir. Bu durum, programlanabilir ödemeler bileşenlerini geliştirme ve kullanma yönlerinden programlanabilirlik katmanı içerisinde bir teşvik modeli kurgusuna işaret ediyor.
Ulaşım, yemek, ödül veya çocuklara yönelik çeşitli uygulamalar halihazırdaki farklı dijital ödeme çözümlerine örnekler olarak sayılabilir. Bu açıdan dijital para, çevrim dışı da kullanılabilen yasal bir ödeme aracı olarak ödemelerde yeknesaklık sağlayabilir. Buradaki kilit nokta, dijital para kullanmanın zorunlu olmaması ve kullanıcıların kendi tercihleri doğrultusunda dijital para ile ödeme yapmayı seçebiliyor olması."