MIT’den bilim insanları, aynı renklere sahip olmalarına rağmen üzerine düşen gölge nedeniyle biri açık renkli diğeri koyu renkli görünen nesnelere sahip eşzamanlı parlaklık kontrastı denilen yaklaşık 100 yıllık bir optik yanılsamanın nasıl oluştuğunu belirlemek için bir dizi deney gerçekleştirdiler.
Bilim insanlarının üzerine odaklandığı soru, optik illüzyonun beynimizde mi yoksa gözlerimizin beynimize gönderdiği görsel veriler nedeniyle mi ortaya çıktığı sorusu oldu. Bilim insanlarının gerçekleştirdiği üç deney bu optik yanılsamanın aslında gözlerde meydana geldiğini ortaya çıkardı.
Evin duvarındaki taşlar farklı renkte mi?
Yukarıdaki klasik optik yanılsama görselinde bulunan evin duvarında oklarla işaretlenmiş iki taşın rengi insanların kafasının karışmasını sağlıyor. İşaretlenen taşlar farklı renkteymiş gibi görünse de aslında iki taş aynı renkte.
MIT’den bilim insanları, optik yanılsama görselinin gizemini çözmek için üç farklı deney gerçekleştirdiler. Yapılan ilk deneyde, ABD’deki çalışmaya katılan lisansüstü öğrencilerden görseldeki taşların göreceli parlaklığını nasıl gördükleri soruldu.
Optik yanılsamanın nasıl çalıştığını bulmak için üç farklı deney yapıldı
İkinci deneyde ise katılımcılara yine aynı görsel gösterildi. Ancak bu sefer katılımcıların bir gözünü kapatmaları istendi. Bu deney sırasında iki gözüyle de ayrı ayrı bakan katılımcıların cevaplarından yola çıkılarak optik yanılsamanın iki gözün beraber ortaya çıkardığı bir yanılsama mı yoksa bir gözden kaynaklanan bir yanılsama mı olduğu anlaşılmaya çalışıldı.
Bilim insanları, ikinci deneyin sonunda optik yanılsamanın gözün içinde bulunan, doğuştan gelen bir güdüden geldiğine karar verdiler. Ancak bu tezi kanıtlamak için üçüncü bir deney daha yapıldı. Üçüncü deneyde diğer iki deneyden oldukça farklı katılımcılarla gerçekleştirildi.
Ameliyatla görme yetisini kazanan çocuklar da optik yanılsamaya kandı
Bu optik illüzyonda A ve B şeklinde isimlendirilen karelerin ikisi de gri renkte olmasına rağmen B karesi beyaz renkte görülüyor.
Üçüncü deney, doğuştan görme engeli olan ancak ameliyatla görme yetisini kazanan Hindistan’dan çocuklar üzerinde yapıldı. Araştırmacılar, üçüncü deneyi optik yanılsamanın insanların deneyimlerinden elde ettikleri birikim sonucunda mı yoksa doğuştan gelen güdülerle mi ortaya çıktığını belirlemek için gerçekleştirdiler. Gerçekleştirilen üçüncü deneyde görme yetisini ameliyatla kazanan çocukların, tıpkı onlarca yıldır görmeye devam eden insanlar gibi optik yanılsamaya kapıldıkları görüldü.
Çalışmaya katılan araştırmacılardan Pawan Sinha, “Hindistan’da görevi doğuştan katarakt gibi önlenebilir körlük türlerinden muzdarip çocukları tedavi etmek olan Prakash Projesi isimli bir çalışma yürütülüyor” dedi. Katarakt, körlüğün önde gelen nedenlerinden biridir. Kataraktın sebep olduğu körlük, yeni bir lensin yerleştirildiği düşük maliyetli bir ameliyatla giderilebiliyor.
MIT’den bilim insanlarının gerçekleştirdiği üç deney -özellikle de üçüncü deney- parlaklık üzerinden gerçekleşen optik yanılsamaların beyinden değil gözden kaynaklandığını gösteriyor. Üç deneyde gelecekte optik yanılsamalarla ilgili yapılacak çalışmaların cevaplayacakları soruları sınırlamayı başarmış görünüyor.
Gerçekleştirilen deneyler farklı nesnelerinin göreceli parlaklığına ilişkin algımızın iki gözümüzde ayrı ayrı oluştuğunu gösteriyor. Araştırmacılar, yanılsamanın retinada oluştuğunu düşünüyorlar.
