2015 yılında İsviçreli bir öğrenci, Zürih Havalimanında içinde bir sürü cüzdan, bir miktar para ve 400 yedek anahtarla kontrollere takıldı. Yetkililer bir açıklama istediğinde genç araştırmacı, bu malzemelerin bilimsel bir deney için kullanılacağını açıkladı.
Twitter'ın Yeni Reklamında Dürüstlük Bir Numara
Davranışlar üzerine araştırma yapan bir ekibin parçası olan genç, dahil olduğu ekiple beraber iki soruya cevap arıyordu: Dünyanın dört bir yanındaki insanlar, kayıp cüzdanları sahibine götürüyor mu? Cüzdanda kaç para olduğu sonuca etki eder mi?
Ekonomik anlamda düşünüldüğünde insanların dürüstlükten vazgeçmeleri, örneğin cüzdanları ceplemeleri halinde yaptıkları hareket sonucunda daha büyük bir kazanç elde etmeleri gerekiyor. Araştırma ise bunun tam aksini söylüyor.
Bazıları boş olan, bazılarında 15 dolar karşılığı yerel para (Örneğin Türkiye’de 85 lira), Bazılarında ise yaklaşık 100 dolar karşılığı yerel para bulunan cüzdanlar, 40 ülkedeki 335 şehirde ‘bulunarak’ görevlilere teslim edildi. Toplamda 17 bin cüzdan kullanıldı. İçine sahte kartvizitler, olayı gerçek gibi gösterecek ıvır zıvırlar ve bazen da para konulan cüzdanlar, banka, karakol ve müze gibi yerlerde görevlilere teslim edildi.
Cüzdanları bulmuş gibi yapan araştırma görevlileri, cüzdanı kapının önünde bulduklarını ve muhtemelen düşüren kişinin gelip bakabileceğini söyleyerek cüzdanları teslim etti. Araştırma sonucunda, insanların içinde daha çok para olan cüzdanları sahibine ulaştırmak için daha ciddi çaba sarf ettiği ortaya çıktı. Bu durum, bütün ülkelerde aynı şekilde gözlemlendi.
Araştırmacılara göre insanlar, kendilerini iyi biri olarak görme eğiliminde oluyor. Bu imajın bozulmasını istemedikleri için de kazancı ne olursa olsun cüzdanları iade ediyorlar. Bu sonuç hem araştırmacıları, hem de çalışma ile ilgili ankete katılmış 300 ekonomi akademisyenini şaşırttı. Akademisyenler, cüzdanın içindeki para arttıkça insanların cüzdanın üstüne yatmasının daha olası olduğunu düşünüyordu.
Georgetown Üniversitesi’nden Psikolog Abigail Marsh, bir davranışın şaşırtıcı olması durumunda, bu gözlemin toplum genelindeki yansımasının abartılmasına karşı dikkatli olmayı savunuyor. Yine de Marsh, bu araştırmanın insanların genelde doğru şeyi yapmaya çalıştığı yönündeki verileri doğruladığını söylüyor.
