Ülkemizde Iğdır ve İzmit illeri baz alınmak üzere iki farklı saat uygulaması bulunuyor. Kış ayları için GMT +2 olarak adlandırılan ve 30 derece doğu meridyeninin saati (İzmit), yaz ayları içinse 45 derece doğu eylemi üzerinde bulunan saat (Iğdır) kullanılıyordu. İki farklı saat dilimini kullanmamızın nedeni gün ışığından daha verimli bir şekilde istifade etmekti. Bakanlığın aldığı kararla 1 yılı aşkın süredir yaz saati sürekli olarak kullanılıyor.
Saat uygulamalarının geneline ilişkin tek sıkıntı çeken Türkiye değil. Özellikle yüz ölçümü açısından en fazla saat dilimini sınırları içerisinde barındıran ülkeler de var. Bunlardan birisi de ABD. Ülkede eyalet eyalet yerel saatlerde değişiklikler oluyor ve zamanı takip etmek zorlaşıyor. Genel olarak yerel saat uygulamalarına ilişkin tartışmalar her yerde yapılıyor. Bilim insanlarının bu tartışmaları kökten çözmek için bir önerisi var: Evrensel saat.
Basitçe söylemek gerekirse, aslında vücutlarımız saatin ne olduğunu bilmiyor. Modern insanlık tarihi ile gelişen zamanı bölümlere ayırma alışkanlığı sadece hayatımızı düzene sokmak için var.
Gün ışığına maruz kaldığında vücudumuz bizi uyandırmak için bir miktar hormon salgılar. Karanlık olduğunda ise sakinleşmek ve uyku moduna geçmek için başka hormonlar salgılanır. Bu basit mekanizmayı yok sayıp, bedenlerimizi keyfi zamanlara göre planlarsak sağlığımızı riske atmış oluruz. Uyku bozuklukları, birçok psikolojik ve biyolojik rahatsızlığın temelinde yatıyor.
Günümüzde hayatımızı belirleyen küresel zaman dilimleri, 1883'te Meridian Konferansı'nda kabul edildiler. Londra’nın Greenwich kasabasından geçen ve 0 numaralı meridyen ilk saat dilimi olarak ele alındı ve ülkeler, her biri 15 derecelik açılarla devam eden meridyenleri 0 noktasına göre baz alarak saatlerini hesapladılar.
Mevcut sistemdeki saat dilimleri:
Günümüzde evrensel olarak geçerli olan takvimimiz, 1582'de Popa Gregory tarafından geliştirilen bir takvim ve 400 yıllık. Yapısı M.Ö. 46'da Julius Caesar tarafından kurulan temellere dayanıyor. Yani modern dünyaya göre fazlasıyla ilkel bir çözüm.
Bilgisayar modelleri ve matematik formülleri kullanan Henry ve Henke, her belirli tarihin her zaman aynı güne düşmesini sağlayacak Hanke-Henry Kalıcı Takvim'ini hazırladılar:
Peki ya tek bir saat kavramıyla, yerel saat uygulamaları olmadan yaşıyor olsaydık? Johns Hopkins Üniversitesi'nden Ekonomist Steve H. Hanke CNN’e verdiği röportajda, "Günlük yaşamda olduğu gibi tek ve büyük bir şey hariç hiçbir şey değişmeyecek: Dünyanın her köşesinde her insan aynı rakamlar kümesine bakacaklar.” açıklamasında bulunuyor.
Hanke, "Dünyanın farklı köşelerinde gün doğumu gibi olayların saatleri farklı olacak. Örneğin bir şehir sabah 6.00’da güneş doğuyorsa, bir başkasında aynı saatte doğmayacak. Örneğin saat 13.00’da güneş doğan yerler olacak ve bu yerlerde gündelik yaşam buna göre planlanacak” sözlerini sarf etti.
Gene aynı üniversitenin astrofizikçilerinden Richard Conn Henry, Hanke ile birlikte evrensel saatin geçerli olduğu bir takvim önerdiler. Bu takvimde yılbaşı her sene pazar gününe denk geliyor ya da doğum gününüz her zaman tek bir günde sabit kalıyor.
Henry, "Planımız, yıldan yıla hiç değişmeyen ve okuldan iş tatillerine kadar faaliyetlerin kalıcı ve rasyonel olarak planlanmasına olanak tanıyan istikrarlı bir takvim sunuyor. Dünyadaki her organizasyonun takvimini yeniden tasarlarken her yıl ne kadar zaman ve emek harcadığımızı düşünün, takvimimizin hayatı ne kadar kolay hale getireceği açıkça belli oluyor. Ayrıca takvimimizi düzenlemek ciddi ekonomik faydalar da sağlıyor." dedi.
Hanke, "İpotek, tahvil, vadeli döviz alım satım sözleşmeleri, takaslar ve diğer temel ekonomik işlevlerde takvim çok önemlidir. Kullanımda olan takvim, faiz hesaplamalarını basitleştirmeye çalışan çok çeşitli sözleşmelerin oluşturulmasına yol açan anormalliklerle doludur." açıklamasında bulundu.
Evrensel saat ve takvim, gittikçe küreselleşen ekonomi ve modern hayat için bir çözüm getirebilir. Alışkanlıklarımız, ekonomik sistemlerimiz, günlük yaşamımız değişecek olsa da belki de Henry ve Hanke doğruyu söylüyordur.
