En son soru, tüm sorulara bedeldir. Üzerindeki heykelleriyle oldukça ünlü olan bu ada, 1000 yıl öncesinde gittikçe gelişen bir topluma ev sahipliği yapıyordu. Dünyanın en izole edilmiş adlarından birisi olduğu için, burada yaşamış olan Rapa Nui kültürü hakkında çok az şey biliniyor.
1860'lu yıllarda birden ortadan kaybolan uygarlık hakkında salgın hastalıklardan kuraklığa, iç savaştan doğal afete kadar pek çok hipotez ortaya atıldı. En popüler fikir ekolojik mücadele verdikleri ve doğal ortamlarının yaşama koşullarına uymadığı yönünde. Ancak yapılan son araştırma bu fikri de saf dışı bıraktı.
Ekolojik yok oluş teorisi şu şekilde devam ediyor: Başlangıçta Polinezyalı olan bir grup insan kendi kültürlerinden koparak, M.S. 1200 civarında bugün Paskalya adası olarak bilinen adaya yerleştiler. Avrupalılar 18. yüzyılın başlarında Rapa Nui insanlarıyla ilk karşılaştığı zamanlarda ada kuraklık dönemindeydi.
Toplum, balık yakalamak için adadaki ağaçları kano yapımında kullanıyordu. Bir süre sonra kuraklıktan dolayı yeterli miktarda ağaç yetişmeyince kano çalışmaları bitti ve deniz ürünleriyle beslenememeye başladılar. Ardından karasal gıda kaynaklarına yöneldiler. Ancak kontrolsüz tarım yöntemleri toprak erozyonuna yol açtı ve tarımsal çöküş yaşadılar. Rapa Nui halkı açlık ve kırgınlık için yok oldu.
Araştırmacı Catrine Jarman, Rapa Nui arkeolojik alanlarında bulunan bitki ve insan kalıntılarının kimyasının analizi sonucunda “Onların neler yediklerini ayrıntılı bir şekilde ortaya çıkardık ve tarımsal yöntemlerini öğrendik” diyor ve sözlerine şu şekilde devam ediyor:
Ekip, Rapa Nui halkının beslenme düzenlerinde bulunan protein kaynaklarının yarısından fazlasının deniz ürünleri olduğu sonucuna vardı. Yani balık tutmayı asla bırakmadılar ya da yollarına kuraklık gibi bir engel çıkmadı. Ayrıca karasal kaynaklarını üretmek için tarım yöntemleri fazlasıyla gelişmişti ve topraklarını zenginleştirmişlerdi.
Sonuçlar, Rapa Nui halkının bir kuraklık sonucunda balıkçılıktan ve yanlış tarım sonucunda karasal gıdalardan mahrum kaldığı tezini tamamen çürüyor. Sanılanın aksine gizemli ada halkı balıkla ve tarımsal ürünleriyle yok olana kadar beslenmeye devam etmiş.
Bir medeniyetin çöküşü için halen en geçerli yolun ekolojik felaketler olduğu söyleniyor. Ancak Paskalya adasında 1860’larda aniden yok olan Rapa Nui’ler için bu geçerli değil. Bilimin en büyük gizemlerinden birisi ise hala cevapsız.
