NASA, uzay şartlarının insan vücudunda yaratması muhtemel değişiklikleri sık sık mercek altına alıyor ve araştırıyor. Bir insanın uzay ortamında nasıl bir değişim geçireceğini bilmek, ilerleyen yıllardaki uzay yolculuklarında yapılacak olan teknik müdahaleleri belirleyecek. Bu prosedürlerin doğru bir şekilde oluşturulması ve insan sağlığının tehlikeye atılmaması için NASA elinden geleni yapıyor.
NASA astronotu olan Scott Kelly, Uluslararası Uzay İstasyonu (ISS) görevinde tam 1 yıl boyunca vakit geçirdi. İkiz kardeşi Mark Kelly ise NASA’nın söz konusu deneyleri için mükemmel bir kaynaktı. Yapılan çalışmaların ardından haberlere Scott’un Mark ile olan genetik benzerliğinde %7’lik bir değişim yaşandığı yansıdı. Ancak NASA’nın yaptığ son açıklama bütün meselenin yanlış anlatılıp, yanlış anlaşıldığını doğruladı.
![]()
Scott ve Mark Kelly
Scott Kelly 1 yıllık görevini, 2015 yılında uzaya giderek başlatmıştı. Eski bir NASA astronotu olan ikiz kardeşi Mark Kelly ise bu görev sırasında Dünya’daydı. Ana fikir, uzaydan dönecek Scott ile yer yüzündeki Mark’ın birbirlerine zaten ne kadar yakın oldukları önceden bilinen genetik benzerliklerini tekrar karşılaştırmaktı.
Yapılan deneyden oldukça etkileyici sonuçlar çıktı. Ancak işin aslında bir genetik değişimi ifade etmediği anlaşıldı:
Scott’ın bağırsak bakterileri, uzay ortamında önemli ölçüde değişim yaşadılar. DNA iplikçiklerinin uçlarında bulunan koruyucu kapaklar, yani telomerler, uzay ortamında artışa geçmişlerdi. Ancak genetiğinin %7’si kalıcı olarak değişmedi.
![]()
Scott Kelly, görevini tamamlayıp Dünya'ya dönünce bu pozu vermişti
Bir insanın DNA’sı, vücudunun -yani biyolojik varlığının- genetik kodlarını içerir. Bu kodlar, ağız ve kulakların yerini ve kişinin fiziki görünümünü tayin ederler. DNA’ların değişmesi demek, hücrelerdeki gen kalıplarının bir şekilde yeniden düzenlenmiş olması demektir. Güneş kaynaklı ultraviyole ışınlar, radyasyon ve sigara gibi etmenler, DNA mutasyonlarına neden olabilirler.
NASA, Scott'un Dünya'ya döndükten sonra bu değişikliklerin bazıları yaşadığını tespit etti. Kanından alınan örnekler, bu değişimlerin uzay yolculuğu stresinden kaynaklanmış olabileceğini düşündürdü. Dolayısıyla söz konusu değişiklikler, uzaya gitmeden önce de gerçekleşmiş olabilirdi. Nitekim yaşanan mutasyonlar o kadar da tuhaf değiller, insanlar Scott’un yaşadıkları mutasyonu yaşlandıkça zaten yaşıyorlar ve değişiyorlar.
![]()
Scott Kelly'nin görev esnasında gönderdiği özçekim
Gen ifadesi, belirli bir DNA parçasının ne kadar aktif olduğunu ifade eder. DNA, hücrelerin tüm temel işlevlerini yerine getiren proteinleri üretmek için kullandığı tek sarmallı mRNA olarak bilinen küçük küçük haberciler üretir. Yani genlerimiz, bir DNA sarmalından ne kadar mRNA ürettildiğini belirlerler. Yani DNA aynı kalabilir, ancak farklı davranabilirler ve mRNA üretimindeki aktiviteyi değişikliğe uğratabilirler. Bu da teorik olarak genetik bir değişim yaşanmadığının kanıtıdır, NASA’ya göre Scott’un başına da aynısı gelmiştir.
Scott'la çalışan bilim insanları, onun genlerinin Dünya’ya döndükten sonra %93 oranında normale döndüklerini keşfettiler. Bununla birlikte söz konusu genler bağışıklık sistemi, DNA onarımı, kemik oluşumu ve daha fazlası ile ilgili olan %7’lik bir kısmın değişmediğini gösterdi. Scott geri döndüğünde genetik üretimindeki aktiviteler değişime uğramıştı, DNA’ları değil.
![]()
Scott ve Mark Kelly
NASA'ya göre bu genler, “uzay genleri” olarak adlandırılmakta.
Yanlış anlaşılmaların tümü NASA’nın Ocak 2018’de çalışmalarla ilgili yayınladığı bir basın bültenindeki hatalardan dolayı kaynaklanıyor. Çünkü net bir şekilde genetik değişimin, gen havuzundaki üretimdeki değişimle ayırt edilememesi, dolaylı olarak Scott’un mutasyona uğradığı haberlerini ortaya çıkarttı.
Yapılan yeni açıklamayla NASA, ikizler deneyine devam ettiğini ve insanın uzay ortamındaki değişimlerini incelemek için farklı projeler başlatacağını da duyurdu.
