Psychological Science tarafından yayınlanan yeni bir bilimsel araştırmaya göre, alanında uzman kişiler -ki uzman olduğunu düşünenler değil, gerçekten uzman olanlar- ciddi bir sendroma kapılıyor. Araştırmada bu sendrom, “bilgide aşırı ısrar” olarak tanımlanıyor. Yani gerçekten de işi bilen kişiler, o kadar iyi bildiklerini düşünüyorlar ki bir süre sonra körleşiyorlar.
Herhangi bir konuda fikriniz sorulduğunda psikolojik olarak o konu hakkındaki bilgi düzeyinizi ne olursa olsun gözden geçirirsiniz. Eğer gerçekten bilgi sahibiyseniz, düşünceniz konusunda ısrar edebilir, diğer insanların da fikrini değiştirmeye çalışırsınız. Hatta sizden daha iyi fikirler, daha tutarlı ve doğru yaklaşımlar varsa onları görmezden geldiğinizi fark edemezsiniz.
Cornell Üniversitesi’nde görevli olan psikologlar, bir nevi “büyüksenme” olarak tanımlayabileceğimiz bu davranışın derinliklerine indiler. İnsanların bildiklerine dair aşırı ısrarcı olma eğilimleri, farklı şekillerde test edildi. İlk iki deneyde katılımcılara çeşitli yetkinlik konuları sunuldu. Bu konular hakkında da 3’er tanesi sahte terim ve kavramlar olan 15’er farklı terim ve kavram yöneltildi. Katılımcılar, seçtikleri konularda önlerine gelen terimlerin hangilerini bildiklerini oyladılar.
Kendilerini belirli konularda bilgi sahibi ya da yetkin olarak tanımlayan katılımcıların, söz konusu 3 sahte terim hakkında fikir beyan etmeye eğilimli oldukları anlaşıldı. Halbuki yetkinlikleri gereğince o terimlerin sahte olduklarının farkına varmaları gerekiyordu. Bir başka deneyde ise farklı bir katılımcı grubu üzerinde çalışma yapıldı. Aynı aşamalardan geçen katılımcılara, önceki deneyden farklı olarak bazı terimlerin sahte olabileceği konusunda uyarıda bulunuldu. Bu uyarı, “bilgide aşırı ısrar” etme eğilimini azalttı, ancak katılımcıların yetkinlik iddiaları konusunda ısrarcı olma durumlarında değişiklik gözlenmedi.
Son deneyde ise ilk iki deneyden farklı bir katılımcı grubu üçe ayrıldı. Birinci gruba zor bir coğrafya testi, ikinci gruba basit bir coğrafya testi verildi, son gruba ise hiç test verilmedi. Kolay teste sahip olan ikinci grubun, diğer iki gruba kıyasla coğrafya konusunda kendilerini daha yetkin olarak göstermeye çalıştıkları anlaşıldı. Bu grup aynı zamanda devam eden testlerde yer alan sahte bilgilerin doğruluğu konusunda da ısrarcı davrandı. Kısaca açıklamak gerekirse basit bir testle özgüven kazanan insanlar, o konuda bir uzman edasına kapılarak sahte terimleri doğru olduğu yönünde ısrar etme eğilimi gösterdiler.
Araştırmacılara göre yansıttığı durumdan daha az bilgiye sahip olan insanların, eğitilmek konusunda daha isteksiz oldukları, öğrenme eğilimleri göstermedikleri anlaşıldı.
