Hızlı radyo patlamaları ismi verilen uzaydan gelen gizemli ve güçlü radyo patlamaları, uzun bir zamandır gökbilimcilerin merceğinde yer alıyor. Ancak bu sinyallerin çoğu, radyo verilerinde bir milisaniyeden kısa sürelerde yanıp sönüyorlar. Tek bir ani atış meydana geldiği için gizemli radyo sinyallerinin izlenmesi oldukça zor.
Gökbilimcilerin yaptığı yeni bir çalışma, bu sinyallerin izlenmesinin imkansız değil, sadece zor olduğunu göstermiş oldu. Gökbilimciler, geçtiğimiz aylarda ilk kez gizemli bir tek seferlik radyo sinyalini takip edebilmeyi başardıklarını açıkladılar. Bilim insanlarının tespit için uygulaladıkları teknik, aynı sinyalin daha sonra meydana gelen üç izinin de takip edilebilmesini sağladı. Arka arkaya yapılan gözlemler, radyo patlamalarının gizeminin çözülmesine neden olabilecek anahtarlardan birini vermiş oldu.
Gizemli radyo sinyalinin izlenmesinde görev alan astrofizikçi Shivani Bhandari, yaptıkları çalışmanın hızlı radyo patlamalarının kaynağı olan galaksilere bakmak için önemli bir ipucu sunduğunu söyledi.
Hızlı radyo patlamaları ilk olarak 2007 yılında keşfedildi. 2007’deki keşfin ardından bilim insanları, bu radyo patlamalarına neyin neden olduğunu bulmak için yoğun bir çalışma içerisine girdiler. Yapılan çalışmalar sırasında hızlı radyo patlamalarına neyin neden olduğu bulunamadı ama bazı tahminler ortaya atıldı. Bilim insanları, hızlı radyo patlamalarına nötron yıldızlarının, kara deliklerin, pulsalar ve eşlikçi yıldızlarının, yıldırım denilen bir yıldız türünün veya nötron yıldızlarının çarpışmasının sebep olabileceğini düşünüyorlar.
İlk defa tekrar eden radyo patlaması keşfedildi
Hızlı radyo patlamalarının çoğu tek seferlik sinyallerdir. Ancak geçtiğimiz aylarda tekrar eden hızlı radyo patlamaları tespit edildi. Arka arkaya iki hızlı radyo patlaması tespit eden bilim insanları, ayrıca radyo patlamalarının yerini de tespit ettiler.
Yapılan çalışma sırasında tekrarlayan iki radyo patlamasının birbirinden farklı iki galaksiden ve galaksilerin farklı bölgelerinden geldiği anlaşıldı. Ancak iki farklı galaksiden gelmekle beraber iki radyo patlamasının ortak bir noktası de var: Her ikisi de yoğun yıldız oluşumuna sahip bölgelerden geliyor.
Tekil dört radyo patlamasının yerleri tespit edildi
Avustralya’da bulunan Uluslararası Bilimsel ve Endüstriyel Araştırmalar Organizasyonu’ndan (CSIRO) bilim insanları, Australian Square Kilometre Array Pathfinder isimli radyo teleskobunu tekrar eden iki radyo patlamasının ardından dört tane de tekrar etmeyen radyo patlamasını takip edebildiler.
Bu dört tekil radyo patlaması Dünya’dan milyarlarca ışık yılı uzaklıktaki galaksilerden geliyor. Bu mesafede olan bölgelerdeki tekil yıldızların radyo teleskoplarıyla dahi seçilmesi imkansızdır. Bu nedenle bilim insanlarının kullandıkları teknik, tek bir nesneyi tanımlamak için yeterli değil. Ancak radyo patlamalarının meydana geldiği ortam hakkında bilgile elde etmek için yararlı.
Araştırmacılardan Shivani Bhandari, “Tam olarak yeri belirlenmiş hızlı radyo patlamaları, kendi galaksilerinin eteklerinden geliyor. Bu durum radyo patlamalarının süper kütleli kara deliklerle ilgisi olma olasılığını ortadan kaldırdı” dedi.
Bilim insanları, radyo patlamalarının meydana geldiği dört galaksinin Samanyolu’na çok benzediğini açıkladılar. Tekrarlayan hızlı radyo patlamalarının kaynağı gibi görünen iki galaksiyle karşılaştırıldığında, tekil radyo patlamalarının kaynağı olan dört galaksi nispeten büyük ve oldukça önemli oranda yıldız oluşumuna ev sahipliği yapıyorlar.
Radyo patlamalarının kaynağının yıldız oluşumunun fazla olduğu galaksiler olduğunun belirlenmesi, radyo patlamalarının ortaya çıkmalarına dair olası senaryoların sayısının düşmesine neden oluyor. Ama yine de hala ortada keşfedilecek modeller var.
CSIRO’da astrofizikçi olan Elaine Sadler, “Beyaz cüceler veya nötron yıldızları gibi kompakt nesnelerin birleşmesi veya bu tür birleşmeler tarafından oluşturulan magnetarlar gibi modeller daha iyi ihtimaller olarak görünüyor” dedi.
Gökbilimciler, bu yılın başında Samanyolu’nda bulunan bir magnetarın, hızlı radyo patlamalarına benzer şekilde sinyal yollaması, magnetarların radyo patlamalarının kaynağı olması yönündeki görüşleri kuvvetlendiriyor.
Hızlı radyo patlamalarına neyin sebep olduğuna dair kesin bir açıklama yapılabilecek bir noktaya henüz varılamadı. Bilim insanları, çalışmanın bir bina inşa ederken tuğlaların üst üste yerleştirilmesi gibi adım adım ilerleyeceğini belirttiler. Hızlı radyo patlamaları hakkında yapılan yeni çalışma, bu alana dair gizemin çözülmesi için ciddi bir adım olarak görülebilir.
