Uzun bir süredir uzay araştırmalarındaki maliyetleri düşürmek için farklı alternatiflere yönelen NASA, Uluslararası Uzay İstasyonu'na gidecek uzay aracının araştırma geliştirme, üretim ve test süreçlerindeki maliyetlerden kurtulmak için uzay ve havacılık sektörünün iki önemli şirketi SpaceX ve Boeing ile anlaşma imzalamıştı. Anlaşma sonrası NASA için Crew Dragon ve Starliner'ı üretmek için işe koyulan şirketler, araçların test aşamalarında sorunlar yaşamalarına rağmen büyük yol kat etmiş durumdalar.
2020 yılında Uluslararası Uzay İstasyonu'na kargo ve insan taşımak için bu iki aracı kullanmayı hedefleyen NASA, elbette bu süreçte iki şirkete koltuk başına ödeyeceği ücreti de hesaba katacak. Uzay ajansı için bu hesaplamaları yapıp bir rapor sunan ABD Genel Müfettişlik Bürosu (OIG); SpaceX ve Boeing'e koltuk başına ödenecek miktarı açığa çıkardı.
Boeing'in aracı Starliner ile yolculuk, Crew Dragon'a göre %60 daha pahalı olacak:
Uzay araştırmaları için ticari faaliyetleri bile gündeme alan NASA, OIG'nin açıkladığı rapora göre Starliner ile yapılan yolculuklarda koltuk başına %60 daha fazla para ödeyecek. Bu oranı rakamlar üzerinden açıklamak gerekirse Uluslararası Uzay İstasyonu'na Boeing'in aracıyla giden her yolcu için 90 milyon dolar ödenirken aynı yolculuğu Crew Dragon ile yapan her yolcu için 55 milyon dolar ödenecek. Aradaki fark oldukça fazla dolayısıyla NASA, yolculukların önemli kısmında Crew Dragon aracını tercih edebilir.
Her iki şirket de ortak bir amaç için araç üretse de araçlarda kullanılan teknolojik altyapı ve üretim maliyetleri farklılık gösterebiliyor. Burada Elon Musk'ın şirketinin Boeing'e önemli bir çalım attığını söylemekte fayda var.
NASA, bu araçlardan önce kullandığı Rus yapımı Soyuz araçlarında koltuk başına ne kadar ödüyordu?
Uzun bir süredir Uluslararası Uzay İstasyonu'na yapılan yolculuklarda Rusya'nın Soyuz uzay aracını kullanan NASA, yolcu başına yaklaşık 86 milyon dolar ödüyordu. OIG raporuna göre SpaceX, bu perspektiften bakınca önemli bir tasarruf sağlamış gibi görünse de Boeing için aynı durum söz konusu değil. Rusya'ya bağımlılığı azaltmak isteyen NASA, SpaceX ile bu alanda hedefine ulaşırken maliyeti yüksek olmasına rağmen ABD ürünü olduğu için Boeing'in aracına da öncelik verebilir.
NASA'nın 2014 yılının eylül ayında anlaştığı Boeing ve SpaceX, program gereği geliştirme süreci boyunca belli miktarda ödeme alacaktı. Rapora göre Boeing, NASA'dan bugüne kadar 4,82 milyar dolar alırken SpaceX ise 3,14 milyar dolar almış durumda. Koltuk başına yapılan hesapta bu miktarların da etkili olduğunu hatırlatalım.
Elon Musk, OIG raporu sonrası tepkisini Twitter üzerinden gösterdi:
Kişisel Twitter hesabından yaptığı açıklamada "Boeing'in aynı şey için çok daha fazla para elde etmesi adil değil" ifadelerini kullanan Elon Musk, aradaki eşitsizliğe dikkat çekti. NASA elbette bu maliyetleri göz önüne alarak uçuş takvimi belirleyecektir ancak Musk'ın dikkat çektiği gibi Boeing, her uçuşta SpaceX'e göre daha fazla kazanacak.
OIG raporunda açıklanan veriler sonrası Boeing'den de bir açıklama geldi. Boeing, OIG'nin açıkladığı maliyet tahminine katılmadıklarını ve OIG'nin kargo kapasitesini hesaba katmadığını "Starliner, kargoda beşinci yolcu eşdeğeri kadar taşıma yapıyor. Koltuk başına maliyet, 5 koltuk üzerinden yapılmalı" sözleriyle ifade etti. İki araçta da kargo hariç 7 astronotun taşınabildiğini ekleyelim.
Aracı sıfırdan geliştirmek zorunda kaldıklarını ve projeye daha geç başladıklarını belirten Boeing, maliyetlerinin daha fazla olmasının normal bir durum olduğunu savunuyor. SpaceX ve Boeing'in koltuk başına maliyetlerinin hesaplanmasında Boeing'in savunduğu gibi kargo değişikliği yapılırsa ortaya nasıl bir tablo çıkacağını zaman gösterecek. Bu arada henüz Uluslararası Uzay İstasyonu'na mürettebatlı yolculuk yapmayan araçların testlerinin yakın zamanda tamamlanması bekleniyor.
