Beyin en hayati organımız. Yüzyıllardır onun sırlarını aydınlatmak için, hepimizle aynı yapıya sahip beyni olan binlerce bilim insanı ter döktü. Nitekim hala tam olarak nasıl çalıştığı anlaşılamadı.
Günümüz teknoloji devleri, bilinci dijital ortama aktarmak için çalışıyorlar. Beyni tanımaya ve onu yapay ortamda yeniden oluşturmaya çalışan insanlarla aynı gezegende yaşıyoruz. Bu işin geleceğini anlamak için de bilgiye ihtiyacımız var. Bugün, deniz atı şekliyle dikkat çeken, boyutlarına kıyasla yeteneklerine şaşıracağınız “hipokampüs” bölümüne yakından bakıyoruz.
1. Hipokampus, sadece insanda değil bütün memelilerde var:
Öfkemiz, korkumuz, neşemiz… Aklınıza gelecek hemen hemen her duygusal durumunuzdan beyninizdeki limbik sistem sorumludur. Hipokampüs bu sistemin önemli parçlarından birisi olarak, beyninizin orta bölmesi olan temporal lobun içinde bulunur. İnsan dahil bütün memelilerde olduğu tespit edilmiştir.
2. Unutmayacağınız bir anı yaşarken hipokampus size yardımcı olur:
Yılın 365 gününü hatırlayamıyoruz, belki de tüm hayatınızda hatırlayacağınız anların sayısı çok çok az. Bunun nedeni, kalıcı ve geçici olarak iki farklı hafızaya sahip olmamız. Hipokampus ise bir anı yaşarken, bir bilgi öğrenirken onun kalıcı olmasını sağlıyor. Yani geçici hafızayı, kalıcı hafızaya dönüştürüyor.
3. Alzheimer hastalığı, hipokampus bölümünün zarar görmesine neden olur:
Çoğunlukla ileri yaşlara sahip insanlarda görülen ve tedavisi neredeyse imkansız olan Alzheimer, ne yazık ki insanın kendi kimliğini bile unutmasına yol açıyor. Bu hastalık sırasında hipokampus zarar görüyor, hafıza kayıpları baş gösteriyor.
Eğer hipokampusun aldığı hasar artarsa “anterograf amnezi” durumu yaşanıyor. Bu da yeni hatıralar oluşturamama ya da saklayamamak demek. Yani yaşadığınız hiçbir şeyi hatırlayamıyorsunuz.
4. Gerçekleri ortaya çıkaran ameliyat:
Henry Molaison 87 yaşında öldü, ancak hayatının sadece ilk 27 yılını hatırlayabiliyordu. 27 yaşındayken bir kazada kafasına ciddi darbeler aldı. Yaşıyordu, ancak titreme nöbetleri eksik olmuyordu. Cerrahı Dr. Willam Skoville, çok hasar gördüğü için Molaison’un hipokampusunu beyninden çıkardı. Molaison iyileşti, titremeleri ortadan kalktı. 60 yıl daha hayatta kalan talihsiz adam, uzun süreli hafıza yetisinden yoksundu. Bu operasyon, hipokampusun gerçek yeteneğini ortaya çıkarmıştı.
Bugün hala hipokampusun anıları nasıl oluşturduğu tam anlamıyla bilinmiyor.
5. Gideceğiniz yolu bilmek için hipokampusu seçin:
Fareler üzerinde yapılan deneyler, ortamdaki konumu anlama ve ona göre hareket etme deneyiminin hipokampusa bağlı olduğunu gösterdiler. Buna “mekansal kodlama” adı verildi. Hala tam olarak bilinmese de eğer daha önce sadece 1 defa gittiğini bir yolu hatırlıyorsanız, hipokampusunuza teşekkür edin. Kendisi bilişsel haritalarınızdan sorumlu müdürünüz olur.
6. İnsanların hipokampusu primatlara çok benzer:
Hipokampusların bütün memelilerde bulunduğunu söylemiştik. Primatlardaki hipokamp ile insanlardaki hipokamp birbirlerinin neredeyse tıpatıp aynıdırlar. Sadece insanların daha büyük hipokampusları vardır.
Ayrıca bu tuhaf bölümün boyutları vücut boyutlarına oranla değişmez. Primatlardan daha küçük olan sürüngenlerde, boyutlarına orana hipokampusun daha gelişmiş olduğu gözlemlenmiştir.
7. Hipokampus, memelilerle diğer canlıları birbirlerinden ayırır:
Ahtapotların mekansal kodlama yetenekler çok üstündür. Çoğu yeri insanlardan daha iyi hatırlarlar. Bazı böcekler ve eklembacaklılar da mekansal kodlamada bir uzmandırlar. Nitekim birer memeli olmayan bu canlılarda hipokampus değil farklı sinirsel sistemler vardır.
8. İnsan hipokampusu denizatına oldukça benzer bir yapıdadır:
Beynimizin sağ ve sol ana loblarına uzanan iki kuyruksu yapıdan oluşan hipokampus, insan beynine yandan bakıldığında bir denizatını andırır. Bu şekliyle uzun süre bilim dışı konularda bile tartışma yaratmıştır.
Belki bu satırları okuyacak ve hemen ertesi gün unutacaksınız. Eğer hatırlarsanız bunu hipokampusunuza borçlusunuz.
