Ticaret çoğu zaman riski yüksek ve bu nedenle getirisi de yüksek bir alandır. Bu ticaretin yapıldığı şirket pek çok yatırımcıdan ve hissedardan oluşuyorsa şirkette neler olup bittiğine dair belirli raporlar düzenlenmelidir. Bunlardan bir tanesi olan bilanço, bir şirketin belirli bir dönemdeki sermayesini, borçlarını, varlıklarını ve diğer mali değerlerini ayrıntılı bir şekilde gösteren en önemli finansal tablolardan bir tanesidir.
Hazırlanan bilanço, şirketin belirli bir dönemdeki finansal faaliyetlerini gösterir. Yani genel geçer bir doğru değildir. Bu nedenle söz konusu şirket hakkında ekonomik bir analiz yapılması gerektiği zaman farklı bilançolar arasında karşılaştırmalar yapılması gerekir. Bilanço hazırlama süreci ve detayları ise bazen biraz karmaşık olabilir. Gelin bilanço nedir, ne işe yarar, nasıl hazırlanır gibi merak edilen soruları tüm detaylarıyla görelim.
Bilanço nedir, ne işe yarar, nelerden oluşur ve nasıl hazırlanır?
İlk olarak, bilanço nedir?
En temel tanımıyla bilanço; bir şirketin, belirli bir dönemdeki borçlarının, varlıklarının ve özsermayesinin raporlandığı finansal bir tablodur. Yatırımcıların getiri oranını, hissedarların ise şirketin sermaye yapısını görmesini sağlayan bilanço ile birlikte şirketin o dönem için sahip oldukları ve borçlu oldukları net bir şekilde görülür. Bu sayede şirket hakkında temel analizler yapılır ve finansal oranlar hesaplanır.
Bilanço ne işe yarar?
Tanımından da anlaşıldığı üzere bir şirketin belirli bir dönemde ne durumda olduğu bilanço sayesinde görülür. Şirketin ne kadar borcu var, varlıkları neler, özkaynakları ne durumda gibi şirketin mali yapısını belirleyen tüm ekonomik değerler bilanço üzerinden belirlenir. Ancak unutmamak gerekir ki bilanço yalnızca şirketin belirli bir dönemdeki mali yapısını göstermektedir.
Her şirketin başarılı sayılması için çok fazla geliri olmasına gerek yoktur. Önemli olan varlıkların yani borç - sermaye oranının sağlıklı olmasıdır. Bu nedenle bilanço, Varlıklar = Sermaye + Borçlar şeklinde bir formül üzerinden hazırlanır. Hazırlanan bu finansal tablo üzerinden şirketin belirli bir dönemdeki borç - sermaye oranı net bir şekilde ortaya çıkar. Bu şekilde yeni yatırımcılar ve mevcut hissedarlar şirketin mali yapısı hakkında bilgi sahibi olmuş olurlar.
Bilanço nelerden oluşur?
- Varlıklar
- Borçlar
- Özsermaye
Varlıklar
Bilançonun en önemli kalemlerinden bir tanesi şirketin varlıklarıdır. Bu varlıklar likidite yani nakit paraya çevirme kolaylığına göre sıralanırlar. Varlıklar; bir yıl ya da kısa süre içerisinde nakde çevrilecek dönen varlıklar, cari olmayanlar ve uzun vadeli varlıklar olarak ayrılırlar. Dönen varlıklar şu şekilde sıralanır;
- Hazine bonosu, kısa vadeli mevduat sertifikası, nakit para ve benzeri en likit varlıklar.
- Kolayca nakit paraya çevrilebilecek hisse senedi ve borç senedi gibi menkul kıymetler.
- Müşterilerin şirkete borçlu oldukları parayı ifade eden alacak hesapları.
- Satışa hazır olan herhangi bir malı ifade eden envanter.
- Sigorta, kira, reklam sözleşmesi gibi ödenmiş değerleri ifade eden ön ödemeli giderler.
Uzun vadeli varlıklar şu şekilde sıralanır;
- Bir sonraki yıl nakde çevrilmeyecek ya da çevrilemeyecek yatırımlar.
- Arazi, bina, makine, ekipman ve benzeri dayanıklı sermayeyi ifade eden sabit varlıklar.
- Mülkiyet hakkı ve benzeri fiziksel olmayan varlıkları ifade eden maddi olmayan varlıklar.
Borçlar
Borçlar, şirketin ödemek zorunda olduğu paradır. Faturalar, kiralar, kamu harcamaları, maaşlar için ödenen tahvil faizleri, dış ödemeler ve benzeri; bilançoda borç olarak gösterilir. Borçlar; bir yıl içinde ödenecek kısa vadeli borçlar ve uzun vadeli borçlar olarak ayrılır.
Kısa vadeli borçlar şu şekilde sıralanır;
- Uzun vadeli borçların o yıl içinde ödenecek cari kısmı.
- Geç ödenmiş vergi ve benzeri ödemelerin faizini ifade eden ödenecek faiz.
- Hizmet sağlanmadan ya da ürün teslim edilmeden alınmış ve müşteriye geri ödenecek ön ödemeler.
- Ödeme izni verilen ancak henüz gerçekleşmemiş ödenecek temettüler.
- Tamamlanmamış anlaşmalarda geri ödenebilecek primler.
- 30 gün içinde ödenecek fatura ve benzeri borçlar.
Uzun vadeli borçlar şu şekilde sıralanır;
- İhraç edilmiş tahvil faizini ve anaparayı ifade eden uzun vadeli borç.
- Çalışanların emeklilik hesabına ödenecek emeklilik fonu borçları.
- Tahakkuk edilmiş olan ancak bir yıl ödenmeyecek ertelenmiş vergi borçları.
Özsermaye
Şirket sahiplerine ve hissedarlarına atfedilen para, bilançonun özsermaye kalemini oluşturur. Net varlıklardır ve toplam borçlar üzerinden değerlendirilirler. Bu kapsamda değerlendirilen dağıtılmamış kazançlar, şirketin yeniden yatırım yaptığı ya da borç ödeme amacıyla kullandığı net kazançları ifade eder.
Bir şirketin tekrar satın aldığı hisseyi ifade eden hazine hissesi de özsermayedir. Nakit toplama amacıyla tekrar satılabilir ya da devralma işlemlerini önlemek için kullanılabilir. Adi hisse senedi, imtiyazlı hisse senedi, sermaye fazlası gibi kalemler de bilançoda özsermaye kapsamında değerlendirilen kalemlerdir.
Bilanço nasıl ve ne zaman hazırlanır?
Bilanço hazırlamanın formülü basittir; Varlıklar = Sermaye + Borçlar
Bu formülü uygulayarak şirket bilançonun kolay bir şekilde hazırlanabilir. Genel olarak bilançolar 3 aylık ya da yıllık periyotlarda hazırlanmaktadır. Eğer yönetim kurulu ve benzeri bir denetim yapısı tarafından istenirse farklı dönemlerde de hazırlanabilir. Önemli olan söz konusu finansal raporda bu dönemin belirtilmiş olmasıdır.
Çoğu zaman hazırlanan bilançoyu inceleyenleri aydınlatmak pek çok açıklama ve ek belge konulabilir. Açıklama ve belge eklemek hazırlayan ekibin kararıdır. Şirketin mali yapısının ne kadar şeffaf olması isteniyorsa bilançoya eklenen kalemler ve eklenen açıklamalar da o kadar detaylı olur. Bilançolar, şirket için resmi birer belge niteliği taşırlar.
Bilanço şirketler için neden önemlidir?
Nasıl ki hepimiz zaman zaman ne aldık, ne verdik, kredi çekmek lazım mı, borçları kapatabiliyor muyuz diye kendi kendimize hesap yapıyoruz; tam olarak şirketler de bunu yapıyor. Elbette şirketlerde bu hesaplamanın etkileri çok daha geniş oluyor çünkü şirket bilançoları yeni yatırımcılarla da paylaşılıyor.
Büyük bir şirket düşünelim. Bilanço, bu şirketin yöneticilerinin ve hissedarlarının mali durumdan haberleri olsun diye hazırlanıyor. Ancak aynı bilanço yatırımcılar ve analistler tarafından da inceleniyor. Yani bilançonun sunduğu mali durum şirketin ileride alacağı kredileri, alacağı yeni yatırımları ve hatta piyasa içinde güvenilirliğini bile etkileyebilir. Bu nedenle bilanço son derece önemlidir.
Şirketlerin belirli bir dönemdeki mali yapısını gözler önüne seren finansal tablo bilanço nedir, ne işe yarar, nasıl hazırlanır gibi merak edilen soruları yanıtlayarak konu hakkında bilmeniz gereken detaylardan bahsettik. Ülkemizde bilanço hazırlama hakkındaki detaylar Türk Ticaret Kanunu’nda düzenlenmiştir.
