Bilindiği üzere finans dünyasında kripto paralar ile resmen bir devrim yaşanıyor. Hem geleneksel finans dünyasına getirdikleri yenilikler ile hem de yatırımlarını çeşitlendirmek isteyen yatırımcılara sağladıkları kazanç fırsatları ile kripto paralar son dönemlerde oldukça büyük ilgi görüyor.
Bu piyasaların yüksek riskli ve oldukça volatil (oynak) olduğunu da göz önünde bulundurarak yatırımlarını kripto paralara yönlendirmeyi düşünen yatırımcıların ve yatırımcı adaylarının bilmesi gereken bazı temel kavramlar var.
Kripto devriminin arkasındaki kişi ile başlayalım: Satoshi Nakamoto
Bitcoin’in yaratıcısı olarak bilinen ve finans dünyasında resmen devrim yaratan bu kişinin gerçek kimliği günümüzde hala bilinmiyor.
- Kripto Para (Cryptocurrency): Blok zinciri teknolojisi ile var olan ve fiziksel bir formu olmayan sanal bir para birimi teknolojisidir.
- Blok Zinciri (Blockchain): Yapılan tüm işlemlerin kaydını birbirine eklenen bloklar şeklinde bünyesinde barındıran bir tür merkeziyetsiz kayıt defteridir. Blok zinciri, dağıtılmış defter teknolojisi (distributed ledger technology) ile yapılan işlemleri değiştirilemez bir şekilde kaydeder ve merkezi otoriteye olan ihtiyacı ortadan kaldırarak kaydedilmiş verileri herkesin erişimine açık hale getirir.
"Bitcoin" ise 2009 yılında ortaya çıkmış olan ilk kripto para.
- Altcoin: Alternatif coin anlamına gelen ve Bitcoin dışındaki kripto paralara verilen isim.
- Stabil Coin (Stablecoin): Fiyatlardaki oynaklığı azaltmak için yaratılmış ve değeri Amerikan doları gibi başka bir para birimine endeksli olan kripto para türüdür.
- Shitcoin: Kullanım alanı olmayan, değeri düşük ve başarısız olma ihtimali yüksek olan kripto varlıklara verilen isim.
- Memecoin: İçsel bir değeri ve amacı olmayan ve yalnızca mizahi amaçla kullanılan bir coin türüdür.
- Token: Tokenler ise, kendine ait bir blok zinciri ağı olmayan ve başka kripto paraların blok zincirini kullanarak yaratılmış kripto para birimleridir.
- NFT: Açılımı “non-fungible tokens” (takas edilemez jetonlar) olan ve her biri benzersiz olan bu sebeple birbiri ile takas edilemeyen dijital varlıklara verilen isimdir.
"Madencilik" ise bir çeşit kripto para kazanma çeşidi diyebiliriz.
- Madencilik (Mining): Ağ katılımcıları olarak görülen kişiler tarafından gerçekleştirilen ve karmaşık matematiksel problemleri çözerek blok zinciri ağı üzerindeki işlemleri onaylama işlemidir. Bu işlemi yapan kişilere “madenci” (miner) denir ve genellikle onayladıkları işlemler karşılığında belirli miktarda kripto para ile ödeme alırlar.
- Stake Etmek (Staking): Belirli kripto para ağını desteklemek amacı ile kripto paralarınızı belirli bir süre kitlemek anlamına gelir. Yatırımcılar kripto paralarını stake ettikleri süreç boyunca daha fazla kripto para ile ödüllendirilirler.
- Airdrop: Blok zinciri temelli projelerin ücretsiz kripto para vermesidir.
- İlk Dijital Para Arzı (ICO): “Initial coin offering” kelimelerinin kısaltması olan ICO blok zinciri temelli bir projeyi fonlamak amacı ile bir kripto paranın ilk kez piyasaya sürülmesidir.
Kripto varlıklarınızı saklayabileceğiniz iki çeşit cüzdan var: "Sıcak cüzdan" ve "soğuk cüzdan".
- Soğuk Cüzdan (Cold Wallet): Temel olarak bir USB bellek olan soğuk cüzdanlar, kripto varlıkların çevrim dışı olarak saklanabilmesini sağlar. Hacklenme riskine karşı korumasından dolayı önerilen ve güvenli bir saklama yöntemidir.
- Sıcak Cüzdan (Hot Wallet): Çevrim içi olarak ulaşılabilen kripto para cüzdanı türüdür.
Piyasalarda gerçekleşen hareketlere yönelik kavramların başında ise "ayı" ve "boğa" kavramları geliyor.
- Ayı Piyasası (Bear Market): Fiyatların düşüşe geçtiği piyasaya verilen isimdir.
- Boğa Piyasası (Bull Market): Fiyatların yükselişe geçtiği piyasaya verilen isimdir.
- Şişirmek (Pump): Varlıkların fiyatında keskin bir yükseliş trendi görülmesidir.
- Bırakmak (Dump): Varlıkların fiyatında keskin bir düşüş görülmesidir.
Kripto para borsaları ise yatırımcıların alım ve satım işlemleri yapmasını sağlayan dijital platformlardır.
Geleneksel borsalardan farklı olarak kripto para borsaları yalnızca kripto varlıkların alınıp satılmasına olanak verir. Bu borsalarda aşağıdaki gibi çeşitli işlemler yapılabiliyor.
- Emir: Borsalar üzerinde işlem yapmak adına verilen alım ya da satım komutlarına verilen genel isimdir.
- Limit Emri (Limit Order): Yatırımcının bir kripto varlık ile işlem yaparken vereceği alım ve satım emrinin gerçekleşmesi için maksimum ve minimum fiyatı belirlediği talimattır.
- Türev Ürünler (Derivatives): Çoğunlukla iki taraf arasında gerçekleşen ve yatırımcının bir varlığın fiyatının gelecekte geleceği değeri baz alarak yaptığı öngörüye yönelik gerçekleştirilen işlemlerdir. Türev ürünlerin yüksek getiriler getirebildiği gibi çok yüksek riskli işlemler olduğu için özellikle teknik ya da temel analize dayandırmadan yalnızca tahmine yönelik kullanıldığında çok büyük kayıplar da getirebildiğini belirtmiş olalım.
Hesabınızın ve bilgilerinizin güvenliğini sağlamak için bu kavramları bilmekte fayda var:
- İki Faktörlü Kimlik Doğrulama (Two-factor Authentication (2FA)): Kullanıcının kimliğini doğrulamak için iki farklı bileşen kullanan yöntem. Genellikle, şifreye ek olarak SMS 2FA ve Google 2FA gibi uygulamalar kullanılır.
- Oltalama Engelleme Kodları (Anti-Phishing Codes): Oltalama olarak bilinen, kullanıcıları şifre ve benzeri bilgiler elde etmek adına manipüle eden dolandırıcılık girişimlerine engel olmak için oluşturulmuş kodlar ile size gönderilen mail'lerin gerçekten söz konusu kuruluştan gelip gelmediğinden emin olabilirsiniz. Eğer gelen mail size özel oluşturulmuş kodu içeriyorsa korkacak bir şey yok demektir.
- Beyaz Liste (Whitelist): Borsalar ya da kripto para cüzdanınızda kullanabileceğiniz ve yalnızca belirlenmiş olan hesaplar tarafından adresinizden çekim yapılmasına izin veren ve etkisiz hale getirilmesi için iki faktörlü kimlik doğrulaması gerektiren bir güvenlik önlemidir.
Sıklıkla kullanılan bu kavramlar ise kripto para yatırımcılarının jargonu niteliğinde.
- ATH: “Tüm zamanların en yükseği” anlamına gelen ve “all time high” kelimelerinin kısaltması olan ATH, bir kripto paranın, tarihindeki en yüksek fiyat seviyesinde olduğunu belirtmek için kullanılır.
- BTD: “Buy the dip” cümlesinin kısaltması olan BTD, bir kripto parayı en ucuz fiyattan almak anlamına gelir.
- DYOR: “Do Your Own Research” cümlesinin baş harflerinden olan kısaltma, “kendi araştırmanı kendin yap” anlamına gelmektedir.
- To the Moon: “Ay’a çıkar” anlamına gelen “to the Moon”, bir kripto paranın fiyatının büyük bir yükselişe geçeceğini ifade etmek için kullanılır.
- Balina (Whale): Elinde çok büyük miktarda kripto varlık bulunduran yatırımcılara verilen isim.
- Kaybetme Korkusu (FOMO): FOMO olarak bilinen “Fear Of Missing Out” yani kaybetme korkusu, yatırımcıların daha iyi bir sonucu kaçırmaktan korkması sebebi ile analiz ve mantığa bağlı olmadan dürtüsel bir şekilde diğer yatırımcıların işlemlerine bağlı olarak işlem yapması anlamına gelir.
- FUD: Korku, belirsizlik ve şüphe anlamına gelen “fear, uncertainty and doubt” kelimelerinin baş harflerinden oluşan “FUD”, piyasaya yönelik yayılan haberler nedeni ile yatırımcıların bahsedilen duygulara kapılmasıdır. Genellikle yatırımcıların satış işlemi yapması nedeniyle fiyatların düşmesine sebep olur.
- HODL: Bir forumda anonim bir kullanıcının “hold” yerine “hodl” yazarak yaptığı yazım hatası sonucunda kripto para yatırımcıları arasında “tutmak” anlamına gelen “hold” kelimesi yerine “hodl” kelimesi kullanılmaktadır.
Kriptoyla ilgili diğer içeriklerimiz:
