İlk aşı olan çiçek aşısı 1700'lerin sonunda omuzdan yapıldı. Bu bir alışkanlık mı oldu, yoksa gerçekten omuzdan yapılmasının bir anlamı var mı? Tabii ki mantıklı bir nedeni bulunuyor. Aşı kas içine veya cilt altına yapılabilir. Omuz ve kol arasındaki kısımda bulunan deltoid kası, enjekte yapmak için çok uygun bir kastır.
İğnenin sağ omza değil de sol omza yapılması da merak edilen bir konu. Normal şartlar altında sağlak biriyseniz sol omuzdan yapılması önerilir. Olası bir omuz ağrısında sağlak biri güçlük çekebilir. "Kalbe daha yakın olduğu için", "sol omuz daha güçlü" iddiaları asılsızdır.
Peki aşı neden kalçadan değil de omuzdan yapılır?
Kalça bölgesinde yağ dokusu kalınlığı omuzdakinden çok daha fazla olduğu için aşıyı yağ dokusu içerisine yapma olasılığı yüksektir, bu da orada bağışıklık sistemini aktive eden hücre sayısının yağ dokusundan az olması nedeniyle yeterince bir bağışıklık sağlanamamasına neden olur. Aşının o bölgede daha fazla depolanması nedeniyle aşı etkinliği daha az olur.
3 yaş altı çocuklarda ise deltoid denilen omuz kası daha küçük ve ince olduğu için aşı bacaktan yapılabilir. Ayrıca Purdue Üniversitesi'nden Doç. Dr. Libby Richards'ın aktardığına göre rotavirüs aşısı gibi bazı aşılar, ağızdan veya burundan da uygulanabiliyor.
Aşıya bağlı sorunların yarıdan fazlası, aşının ne olduğuna değil aşının yapılma tekniğine bağlıdır.
Aşı yaparken dikkat edilmesi gereken bazı noktalar bulunuyor. Omzumuzun en üstünden iki-üç parmak aşağıda, cilde dik olacak şekilde belirli bir orana kadar iğne sokulur ve aşı enjekte edilir. İğne çok derine inerse kemiğe batabilir, bu da ağrının şiddetini artırır. Yüzeye çok yakın bir yere enjekte edilirse aşı cilt altına verilmiş olur, bu da aşının etkinliğini azaltır.
Bu yüzden iğnenin kas içine yerleştirildiğinden emin olunmalıdır. Oluşan ağrı ise genellikle 48 içinde geçer. Buz tedavisi ve ilaç tedavisiyle şiddeti azaltılabilir.
Omzunuzdan ameliyatlıysanız veya orada herhangi bir ağrınız varsa aşı yaptırmanızda bir sakınca var mı?
Bir araştırmada 2009 ila 2018 yılları arasında grip aşısı yapılan 25.000 hastada değerlendirildi. Bu hastalarda aşılama tekniğine bağlı ortaya çıkan omuz ağrısını veya daha önce omuz problemi varsa bu aşılama sonrası o mevcut omuz problemlerinin artıp artmadığına bakıldı ve sonuç olarak aşılamanın omuz sorunlarını artırmadığı saptandı. İsterseniz aşıyı diğer omzunuzdan yaptırmayı tercih edebilirsiniz, iki omzunuzda da sorun varsa bu, aşı olmanıza yine engel değildir. Aslında six pack'iniz varsa karnınızdan bile aşı olabilirsiniz.
Ağrı oluşumunu engellemek için aşıyı yapan sağlık görevlisinin, oturan hastayı oturarak, ayakta duran hastayı ayakta aşılaması riskleri minimuma indirecektir. Çünkü olası bir iğne eğimini önleyecektir.
Ayrıca giysinizi aşağıdan yukarı sıyırarak omzunuzu açmanız tavsiye ediliyor. Yukarıdan aşağıya sıyırdığınızda açık kalan kısım fazla yukarıda kalabileceği için riski artırabilir. Doğru teknikle, doğru uçla, doğru bölgeden yapılan aşıların omuz ağrısı problemine neden olmadığını söyleyebiliriz.
Kaynaklar: Doç. Dr. Gazi Huri
