Yapı malzemesi aynı element olmasına rağmen kömürü hiç sevmiyorken elmasa bu kadar değer veriyor oluşumuzun nedenini elmasın milyonlarca yıl sonucunda oluşması ve nadir bulunması şeklinde cevaplayabiliyorken "bize acı vermesine rağmen yediğimiz acı biberi neden yemeye devam ederiz" sorusunun cevabını verirken birçoğumuz zorlanacaktır.
Yale Üniversitesinden Psikolog Dr. Paul Bloom yaptığı araştırmalardan bulduğu kanıtlardan hareketle bir şeyleri sevmemizin ardındaki nedenin biraz daha bizim o şeye yüklediğimiz anlamla alakalı olduğunu söylüyor.
Aslında buna en iyi örneklerden biri de birçoğumuzun denk geldiği ünlü kemancı Joshua Bell'in 2007 yılında metro istasyonunda 45 dakika boyunca keman çaldığı video.
Joshua Bell elinde 3.5 milyon dolarlık kemanı ile 45 dakika içinde 32 dolar kazanıyor ama kendisine para verenler dahil, önünden geçen yaklaşık 1000 kişi çaldığı parçayı durup dinlemiyorlar bile. Ama 2 gece önceki Boston Symphony Hall konserin biletinin fiyatı 100 dolardı ve tahmin edeceğiniz gibi salon doluydu. Ayrıca salondakilerin hepsi sadece onu dinlemek için ordaydı.
Sevmek biyolojimize işliyor!
Bir şeyleri neden severiz sorusuna nesnelere duyulan sevginin üzerinde uzun yıllar araştırmalar yapan Michigan Üniversitesinden Prof. Aaron Ahuvia şöyle cevap veriyor: "Bir şeyin harika olduğunu düşündüğümüzde onu sevsek de o nesneyle bağ kurabilmemizin arkasında aslında daha derinlerde olan şeyler de vardır.
Size hediye veren değer verdiğiniz birini düşünün. Size hediye veren kişiden dolayı o hediyeyi seversiniz. Bu noktada önemli olan diğer şey de o nesneyi benliğinizin bir parçası olarak görmek. Sevdiğiniz spor takımlarını düşünün biri hakaret ettiğinde kızar, takım kazandığında ise ne kadar çok seviniriz."
Sonuç o nesneye yüklediğimiz anlam kadar onu severiz.
Bir şeyleri sevmemizin ardındaki 5 neden:
Bunun genel olarak o nesneyle ilgili fikrimiz, o nesneye yüklediğimiz anlam ve kurduğumuz bağla ilgili olduğu düşünülse de aşağıdaki gibi farklı açıklamalar da mevcut.
1. Ne kadar çok para ödersen o kadar iyidir!
Buradaki teoriye göre ödediğimiz ücret arttıkça aldığımız ürüne daha çok değer veriyor onu daha çok seviyoruz. Ya da sevmemiz gerektiğine inandığımız için seviyoruz. Buna örnek olarak şunu verebiliriz: Bazen çok para ödediğimiz yiyecekler kötü olsa da bizim ağzımızın tadının bozuk olduğunu, alışkın olmadığımızı onların aslında son derece leziz yiyecekler olduğunu düşünüp yemeye çalışırız.
2. Evet, evrim burada da etkiliyor.
Bu teoriye göre bilinçaltımızın derinliklerinde hayatta kalmamıza katkı sağlayacak ve türümüzün devamını sağlayacak şeyleri daha çok sevme eğilimindeyiz.
3. O nesneyi daha önce kimin kullandığı da önemli.
Bu teorinin bir yönü değer verdiğimiz insanların bize verdikleri hediyeler. Ya da onların o nesneleri kullanmış olmasının o kişiyle aramızda bir bağ kurduğunu hissediyor olabiliriz.
Diğer bir yönünde ise sanatçıların ya da ünlü insanların kullandığı ama aslnda artık çok da kullanışlı olmayan nesnelere verdiğimiz yüksek meblağlar. Burada da o nesnelerin değerli olduğu inancı ve daha sonra başkalarına da satılabilme olanağı olabilir.
4. Acıyı seviyoruz çünkü onu kontrol edebiliyoruz.
Korku filmlerini ve acı biberi neden seviyor olabileceğimizi araştıran biim insanları burada iki şeye vurgu yapıyor. Birincisi aslında sevdiğimiz şeyin çektiğimiz acı olmadığı acıdan sonra gelen rahatlama hissi olduğuyken, ikincisi ise o acıyı hala kontrol edebiliyor oluşumuzda gizli. Acı kontrol edilebildiği sürece zevk verir. Özellikle korku filmleri için bir diğer teori de gerçek hayatta tehlikeli olabilecek şeyleri filmler aracılığıyla güvenli bir ortamda tecrübe edebilmek ve gerçek hayatta karşılaşırsak nasıp tepki vermemiz gerektiğini öğrenmek gibi bir gayeyle seviliyor olabilir.
Tabii bir diğer yönü de tahmin edebileceğiniz gibi kültürel olarak kendimizi, güçlü olduğumuzu kanıtlamaya çalışıyor oluşumuzda. Evet ben korku filmi çok severim, acı biber mi bayılırım yemeye gibi.
5. Ne görsek onu severiz (Home sweet home).
Bu bakış açısı ise bireyin içerisinde bulunduğu kültürde var olan nesneleri daha çok sevme eğiliminde olduğunu söyler. Bunun nedeni belki bunları sevmememiz gerektiğinin bize öğretilmesidir. Suşi yemeyi ne kadar sevsek de kuru fasulye yemekten vazgeçemiyor oluşumuzun nedeninin arkasında bu olabilir.
Bu teoriyle açıklayabileceğimiz diğer örnekler de şunlar olabilir: İnsanların farklı ülkelerde yıllarca yaşadıktan sonra emekli olup kendi ülkelerine dönmelerinin nedenini bu şekilde açıklayabiliriz. Ya da insanların eş seçimlerini genelde kendi kültürlerinden yapmalarının nedenini.
Kaynaklar: Forbes, YouTube, NPR, Psychological Science, Yale Insights
