İnsan gözleri, vücudumuzun en ilginç ve karmaşık kısımlarından biridir. Gözlerimiz sadece etrafımızdaki her şeyi görmemize yardımcı olmakla kalmaz, aynı zamanda bizi en iyi tanımlayan benzersiz özellikleriden biridir. Bununla birlikte göz renkleri, bir dizi şaşırtıcı biyolojik olayın gerçekleşmesinden sonra belirlenir ve aşağıdakiler de dahil olmak üzere birçok ilginç bilgiyi barındırır.
Birçok bilim insanının araştırmalarına konu olan göz renkleri, karşımızdaki insanda ilk gözümüze çarpan özelliklerden biridir. İlerde ortaya çıkabilecek göz problemlerinin bile habercisi olabilen göz renkleri, hepsi olmasa da bir kısmını duymadığınızı düşündüğümüz ilginç gerçeklere sahiptir. Gelin hep beraber, göz renkleri hakkında gerçekleri ele aldığımız listemize geçelim.
Göz renkleri hakkında ilginç bilgiler:
- Tüm mavi gözlü insanlar aynı atadan geliyor
- İki farklı göz rengine sahip olabilirsiniz
- Tüm insanların gözleri aslında kahverengidir.
- Her göz benzersiz bir yapıya sahiptir
- Mavi gözler ışığa karşı daha hassastır
- Göz rengi yaşla birlikte değişir
- Doğacak bebeğin göz rengini tahmin etmek çok zordur
Tüm mavi gözlü insanlar ortak bir ataya sahip
Eğer mavi göz rengine sahipseniz, irislerde pigment eksikliğine neden olan bir mutasyona sahipsiniz demektir. Kopenhag Üniversitesi'ndeki araştırmacılar, mavi göz rengine neden olan bu mutasyonun ilk olarak 6.000 ila 10.000 yıl önce Avrupa'da yaşayan bir insanda ortaya çıktığına inanıyor. Yani, günümüzde yaşayan tüm mavi gözlü insanlar ortak bir ataya sahiptir.
İki farklı göz rengine sahip olabilirsiniz
Heterokromi, bir kişinin iki farklı göz rengine sahip olmasıdır. Bu, genellikle kedilerde ve köpeklerde de görülebilen bir mutasyondur.Üç farklı heterokromi türü vardır. Tam heterokromi, bir gözün diğer göz renginden tamamen farklı olmasıdır. Kısmi heterokromi, bir gözün sadece bir kısmının aynı gözün geri kalanından farklı bir renge sahip olmasıdır. Bu durum, her iki gözde de meydana gelebilir. Santral heterokromi ise gözbebeği sınırını oluşturan rengin, gözün geri kalan rengine kıyasla farklı bir renge sahip olmasıdır.
Tüm insanların gözleri aslında kahverengidir
Gözlerimiz mavi, yeşil ve ela gibi çeşitli renklere sahip olabilir, ancak bu pigmentler insan gözünde asla bulunmaz. Her şey iriste (göz bebeğinin etrafındaki halka) bulunan melanin miktarına bağlıdır. Doğal olarak koyu kahverengi olan melanin, aynı zamanda cilt ve saç rengimizi belirleyen pigmentler ile aynıdır. Yani iris bölgesinde ne kadar fazla melanin bulunuyorsa, göz rengi o kadar koyu olur. Ayrıca, göz rengi ışığın gözden geçerken nasıl dağıldığına da bağlıdır. Yukarıda bahsettiğimiz melanin, ışığı emdiği ve göz yüzeyinden yansımasını engellediği için daha koyu bir rengin ortaya çıkmasına neden olur.
Kopenhag Üniveritesi Hücresel ve Moleküler Tıp Bölümü’nden Hans Eiberg, 6.000 ila 10.000 yıl önce mavi göz rengin oluşmasına neden olan genetik mutasyondan önce, herkesin kahverengi gözlere sahip olduğunu açıkladı. Kromozomlarımızdaki OCA2 genini etkileyen bu genetik mutasyon, kahverengi göz rengi üretimine engel olarak, yeni bir göz renginin ortaya çıkmasını sağladı. OCA2 geninin tamamen etkilendiği durumlarda ise albinizm rahatsızlığı ortaya çıkmaktadır.
Her göz benzersiz bir yapıya sahiptir
Tıpkı parmak izi gibi, irisin veya gözün renkli kısmında bulunan renkler ve desenler benzersizdir. Hatta bu benzersizlik o kadar fazladır ki, iris taramaları parmak izi tanıma teknolojisinden daha başarılıdır. Tek yumurta ikizleri bile aynı irislere sahip olmazlar.
Mavi gözler ışığa karşı daha hassastır
Melanin, UV ışığını bloke ederek, gözü güneşe karşı korur. Mavi göz rengine sahip insanlarda daha az melanin bulunduğundan, ışığa karşı daha hassas olma eğilimindedirler ve UV ışınlarından kaynaklanan hasarlara karşı daha hassastırlar.
Göz rengi yaş ilerledikçe değişebilir
Özellikle, beyaz nüfusun yaklaşık %15’i, ilerleyen yaşlarında göz renginde kademeli bir değişiklik yaşar. Renk tonunda meydana gelen bu farklılık, Horner sendromu ve pigmenter glokom gibi bazı hastalıkların habercisi olabilir. Horner sendromu, göz bebeği ve göz kapağı hareketlerinden sorumlu olan sinirlerin hasarlı olduğu bir durumdur. Pigmenter glokom ise genellikle iris renginin daha koyu bir renge sahip olmasına neden olur.
Doğacak bebeğin göz rengini tahmin etmek çok zordur
Her ne kadar baskın ve çekinik genler ile ilgisi olsa da, bir bebeğin göz rengini sadece annesi ve babasının göz renklerine göre tahmin edemezsiniz. Son yapılan bilimsel araştırmalara göre, göz renginin belirlenmesinde 16 farklı genin rol oynadığı ortaya çıkmıştır. Bundan dolayı, dünya üzerinde birçok farklı göz rengi bulunmaktadır. Bununla birlikte, bebekler melanin olmadan doğdukları için, göz renkleri mavi olur.
Dünyada en çok hangi göz rengi var?
Dünyada en yaygın göz rengi kahverengidir. Dünya nüfusunun yaklaşık %55 ila % 70’inin kahverengi göz rengine sahip olduğu tahmin edilmektedir. Her ne kadar göz rengi kısmen genetik olsa da, kahverengi göz renginin baskın gen olduğu düşünülyor. Bu göz renginin açık, normal ve koyu kahverengi tonları da bulunmaktadır ve oldukça yaygındırlar.
Dünyada en az bulunan göz rengi hangisi?
Her ne kadar konu ile ilgili çalışmalar devam ediyor olsa da, dünyada en az bulunan göz renklerinden biri yeşildir. Yeşil gözler, kahverengi gözlerden daha az, mavi gözlerden ise daha fazla melanin seviyesine sahiptir. Lipokrom olarak bilinen açık kahverengi pigment ile sarımsı bir pigmentasyonun birleşimi ile ortaya çıkan yeşil göz rengi, hava ve ışığa bağlı olarak farkı tonlarda görünebilir.
Peki en nadir göz renkleri nelerdir?
- Yeşil - %2
- Gri - %3
- Ela - %10
- Mavi - %8-10
- Kahverengi - %55-79
Nadir göz renkleri, çeşiti mutasyonlar sonucu ortaya çıkmaktadır. Araştırmalar, binlerce yıl önce dünya üzerinde yaşayan herkesin kahverengi gözlere sahip olduğunu ortaya koymaktadır. Yukarıda da belirttiğimiz üzere, mavi göz rengine sahip olan ilk kişinin, melanin üretimini azaltan bir genetik mutasyona sahip olduğuna inanılıyor.
İnsanların %55 ila %79’u kahverengi gözlere sahiptir ve koyu kahverengi göz rengi en çok Afrika, Doğu Asya ve Güney Doğu Asya’da karşımıza çıkmaktadır. Açık kahverengi gözler ise en çok Batı Asya, Amerika ve Avrupa’da yaygındır. Yeşil göz rengi ise dünya çapında insanların sadece %2’sinde bulunmaktadır.
Mavi göz renginden yukarıda bahsettik ancak hakkındaki ilginç bilgiler sadece bunlardan ibaret değil:
