19 Kasım 1969 tarihinde Amerika’nın ilk tam turu için yola çıkan ve bilim insanlarının okyanus araştırmalarına imkan tanıyan CCS Hudson gemisinde bulunan bilim insanı Ray Sheldon, yolculuk esnasında okyanusun her yerinde varmış gibi görünen mikroskobik planktonlardan çok etkilenmişti. Bu küçük organizmaların nerelere ve ne kadar yayıldığını merak eden Sheldon ve bilim insanı arkadaşları, denizden topladıkları suyu kovalarla Hudson'ın laboratuvarına kadar taşıdılar ve buldukları canlılarla ilgili boyut, sayısı gibi veriler elde etmek için bir plankton sayma makinesi kullandılar.
Laboratuvarda bu küçük planktonları inceleyen Sheldon, okyanustaki yaşamın aslında basit bir matematik kuralıyla devam ettiğini keşfetti. Buna göre, bir organizmanın bolluğunun vücut büyüklüğü ile yakından bağlantılı olduğu, yani organizma ne kadar küçükse okyanusta o kadar çok bulunacağı sonucuna ulaştı. Sheldon bu kuralın, en küçük bakteriden en büyük balinalara kadar okyanustaki tüm yaşamı yönetebileceğini düşündü. Nitekim bu önsezi doğru çıktı ve Sheldon spektrumu bilindiği gibi planktonlarda, balıklarda ve tatlı su ekosistemlerinde de gözlemlendi. Fakat yapılan son araştırmalara göre bu okyanus yasasının çiğnendiği görülüyor.
Büyük deniz canlıları yok olabilir
Science Advances dergisinde yayınlanan bir makalede McGill Üniversitesi'nden Eric Galbraith ve meslektaşları, Sheldon spektrumunun artık daha büyük deniz canlıları için geçerli olmadığını belirtti. Makaleye göre, endüstriyel balıkçılık sebebiyle daha büyük balıkların ve deniz memelilerinin toplam okyanus biyokütlesi, Sheldon spektrumunun hala yürürlükte olduğu düşünüldüğünde fazlasıyla düşük seviyelerde bulunuyor. Galbraith konuya ilişkin, “Bütün okyanus yaşamının tam olarak anlam veremediğimiz nedenlerle takip ettiği bir kural vardı, bunu son 100 yılda değiştirdik” açıklamasında bulundu.
Galbraith ve meslektaşları araştırma doğrultusunda, Sheldon spektrumunun geçerliliğini koruyup korumadığını anlamak için uydu görüntülerini, okyanus örneklerinden planktonlarla ilgili verileri ve Doğayı Koruma Birliği’nden deniz memelisi popülasyonu ile ilgili tahminleri bir araya getirdi. Günümüzdeki sonuçlarla 1850 öncesi tahmini verileri karşılaştıran araştırmacılar, plankton ve küçük balık varlıklarının aynı seviyelerde olduğunu fakat büyük balık ve memeli deniz canlılarının 1800’den bu yana 2 milyar metrik tondan fazla azaldığını saptadı. Bunun en büyük sebebinin endüstriyel balıkçılık ve düzensiz, yasak avlanma olduğu düşünülüyor. Bu şekilde devam ettiği takdirde büyük deniz canlıları yok olma tehlikesiyle karşı karşıya.
