Bundan iki yıl önce kripto para borsaları bir hayli değer artışı yaşamış ve ilk kripto para birimi olan Bitcoin’in fiyatı 20 bin dolara kadar çıkmıştı. Bu yükselişin ardından tabii ki kripto para madenciliği de yaygınlaşarak bir anda herkesin ilgi odağı oldu ama her yükselişin de bir inişi vardı. Bitcoin ve diğer kripto para birimleri de bu inişten nasibini alarak ilerleyen aylarda sert düşüşlere uğradılar. Uzun süredir de o dönem yakaladıkları değerlerden uzak durumdalar.
Kripto para birimlerinin değer kaybından sonra, kullanıcılar yatırım yapıp para kazanabilecekleri alternatif yollara yöneldiler. Bu yollardan birisi de aslında kripto paralarla birlikte orataya çıkan bir anlayıştan geliyordu. ICO yani "Initial Coin Offerings" adınaki bir fon türü bir anda popüler oldu. Her ne kadar ICO farklı yollar arayan kişiler tarafından yeni yeni keşfedilse de geçmişi 2014'e kadar dayanıyor.
Temelden başlayalım: Kripto para nedir?
ICO'yu anlatmadan önce kripto para nedir sorusunu cevaplamak gerekiyor. Kripto para, aslında bir tür dijital para birimidir. Takas işlemleri için kullanılan, özel kriptoloji ile şifrelenmiş dijital para birimleridir. Kripto para birimlerinin atası olarak kabul edilen Bitcoin’in ani yükselişi, hem ülkeleri hem de dünya şirketlerini harekete geçirerek kripto para sektörüne yatırım yapmaya zorladı ve bu yükseliş kendisine ait borsaların da yükselmesine sebep oldu. (Daha detaylı anlatım için tıklayabilirsiniz.)
Kripto para tarafından kullanılan kriptoloji nedir?
Kriptoloji, isminden de anlayacağınız üzere şifreleme yöntemi olarak geçiyor. Bir tür bilim dalı da diyebileceğimiz kriptoloji, bütün şifreleme türlerini kapsayarak onları inceler, araştırır. Kripto paralar da HASH denilen özel şifreleme dili kullandıkları için kriptoloji kategorisi altında inceleniyorlar.
HASH şifreleme nedir?
HASH aslında şifreleme yöntemi değil, algoritmadır. One Way Algorithm yani Tek Yönlü Algoritma olarak geçen HASH algoritması gerçekten isminin hakkını veriyor. Zira HASH algoritması tarafından oluşturulan şifreler sadece tek yönlü oluyor.
Yani hiçbir şekilde bu şifreler kırılamıyor çünkü hiçbir karşılığı yok. Bundan dolayı da dijital dünyanın en güvenli şifreleme yöntemi olarak geçiyor. Bitcoin ile ünlenen HASH şifreleme dili, şifrelediği verilerin karşılığını anında imha ettiği için günümüzdeki onlarca kripto para birimleri tarafından tercih ediliyor.
Hacklenme tehlikesi minimum olan HASH algoritması aynı zamanda piyasadaki MD5 ve SHA-1 gibi şifreleme dillerinin de temelini oluşturuyor. HASH algoritmasının koruma sağladığı bazı şifreleme dilleri şöyle;
- MD5 şifreleme diline 128 bitlik koruma,
- SHA-1 şifreleme diline 160 bitlik koruma,
- RIPEM-D şifreleme diline 188 bitlik koruma,
- MD6 şifreleme diline 256 bitlik koruma
- Blockchain şifreleme diline altyapı desteği
Blockchain nedir?
Blockchain, Bitcoin tarafından kullanılan ve HASH algoritması temeline oturtulmuş şifreleme dilidir. HASH ile şöyle bir farklılığı vardır ki HASH verileri belli bir veritabanına kaydediyor iken, blockchain dağınık şekilde veriyi kayıt ediyor. Fark ettiyseniz veritabanına kayıt ediyor değil, sadece veriyi kayıt ediyor dedik.
Blockchain her ne kadar algoritma olarak HASH temelini kullanıyor olsa da şifreleme yöntemini yapan ayrı bir algoritmaya sahip. Bu özel algoritması ise veriyi kayıt ederken yani Bitcoin transferlerini kayıt ederken dünya genelinde milyonlarca insanın bilgisayarlarında şifreliyor. Biliyoruz kafanız karıştı ama hemen kısaca örnek vererek açıklık getirelim.
Örnek: Diyelim ki Ahmet, herhangi bir kripto para birimi borsasına 100 TL değerinde Bitcoin alacağını bildirdi. Bu bildiri blockchain tarafından şifrelenerek ‘’Alacaklar’’ sütununa ekleniyor. Ardından Mehmet 100 TL’lik Bitcoin’ini satacağını duyuruyor. Bu duyuru da yine blockchain tarafından şifrelenerek ‘’Satanlar’’ sütununda listeleniyor.
Kısa süre sonra ise blockchain çapraz doğrulama işlemi yapıyor ve her şey düzgün olunca takası gerçekleştiriyor. Bu aşama sırasında yapılan işlemler ise dünyadaki milyonlarca Bitcoin madenciliği yapanların sistemlerinde dolaşarak ayrı ayrı şifreleniyor.
Yukarıdaki örnekte de anlayacağınız üzere yapılan Bitcoin alışverişlerinin şifrelenmiş kayıtları hiçbir sistem veya veritabanında kaydedilmiyor, tüm dünyadaki Bitcoin madeni yapılan sistemleri dolaşıyor.
2017 yılında yaptığınız Bitcoin alışverişinizin kayıtları şu anda Amerika’daki bir kripto para madencisinin bilgisayarında olabilir. İki gün sonra ise o veri İran’daki bir sisteme taşınabilir. Kayıtlar her farklı sisteme geçtiğinde blockchain tarafından farklı şifrelerle koruma altına alınıyor. Bu sayede blockchain veriyi veritabanına kaydetmiyor, veriyi sadece kayıt ediyor.
Artık asıl konuya gelebiliriz: ICO nedir?
Açılımı Initial Coin Offerings yani İlk Coin Arzı olan ICO için bir tür kripto paraların toplandığı dijital fon diyebiliriz. Genel olarak Bitcoin ve Ethereum ile ödeme yapılan bu fon, yatırımcılarla kripto para geliştiricilerini ve yardım almak isteyen şirketleri bir araya getirme görevi görüyor.
Initial Public Offering (IPO) yani İlk Halk Arzı ile iki farkı vardır. İlki ICO’da yapılan yatırımlar sadece kripto para birimleri ile yapılabilir. Diğeri ise ICO’da bir şirkete yatırım yapan yatırımcılar, bu şirketten pay almazlar.
Ethereum’un teknolojisi olan ERC-20 teknolojisi kullanan ICO, 2013 yılında ciddi anlamda ün kazanmış ve fon değerini 5.1 milyar dolara ulaştırmıştı. Bu rakam 2014 yılında 16 milyar dolara ve 2015 yılında da 35 milyar dolara çıktı.
ICO nasıl çalışır?
ICO’nun çalışma mantığı, blockchain ile aynıdır. Tek farkı Bitcoin’in değil, Ethereum’un blockchain algoritmasını kullanır. Zira ICO, Ethereum’un blockchain teknolojisi ERC-20’yi kullanarak kendi bünyesinde belli coinler üretir. Bu coinler de satılık olarak listelenir.
Fona yatırım yapmak isteyen yatırımcılar da bu coinleri satın alarak yatırımlarını yaparlar. Ama yukarıda da dediğimiz gibi ödemeyi Ethereum veya Bitcoin ile yapabilirler.
Yatırım almak isteyen şirketler nasıl ICO’dan yardım alabilirler?
Biliyoruz ICO’nun çalışma mantığına bakıldığında sadece yatırımcılarla ICO iletişim kuruyor, yatırım almak isteyen şirketler piyasada yok. Kripto para sektörüne girmek isteyen bir şirket Ethereum altyapısı kullanan bir kripto para birimi çıkarmak isterse önce para birimini çıkarıyor. Ardından ICO fonundan yardım almak için çıkardığı bu coini, ICO tarafından üretilen ERC-20 coinleri ile değiştiriyor. Yatırımcılar da şirketin yeni çıkardığı coinini alarak o şirkete destek oluyor.
Şirketler neden ICO fonuna yatırım yapar?
ICO’ya yatırım yapan şirketlerin yatırım yapma amacı hisse almak değil, iş yapmak isteyen girişimciye destek olmak. Ama tabii ki bu yatırımlarını kazanca çevirebilirler. Peki bunu nasıl yaparlar? Şayet bir yatırımcı yeni coin çıkarmış şirkete yatırım yaparak o coini alırsa, o coin değerlendiği zaman direkt olarak satabilir ve kazanç sağlayabilir. Yani yatırımcılar genellikle kazandıracaklarına inandıkları coinlere yatırım yapmayı tercih ediyorlar.
Herkes ICO alabilir mi?
Evet, herkes ICO alabilir. Fikri ve projesi olan herkes ICO fonlarına katılabilir, ICO ile kurulan ekosistemlere dahil olabilir. Örneğin Socios.com projesi kapsamında Galatasaray taraftarlarına özel bir ICO projesi bile var. Bu projeler giderek yaygınlaşıp, harcama alışkanlıklarımızı geleneksel para birimlerinden uzaklaştırmaya başladı bile.
Pek siz ICO'lar hakkında neler düşünüyorsunuz? Kripto paralar sizce günün birinde yeni ekonomik sistemlerin temelini atabilir mi? Yorumlar kısmında düşüncelerinizi görmek isteriz, görüşmek üzere.
