Bir şeyin insanların gözünde değer kazanması için çeşitli ihtimaller var: Nadir ve benzersiz olmak, hayati önem taşımak, değişim aracı olarak kullanılmak. Tüm bu değerlerin insanlar arasında el değiştirmesi için de yasal mevzuatlar gerekiyor. Peki kripto paraların ne olduklarını net bir şekilde söyleyebiliyor muyuz? Elbette hemen “fiziksel varlığı bulunmayan bir finansal değer” diyebilirsiniz. Peki ne bu değerden kasıt? Para mı, emtia mı, menkul kıymet mi, maden mi? Muhtemelen bu konudaki belirsizliği siz de fark ettiniz. Bunun nedeni, dünya hükümetlerinin henüz dijital bilgiler yığınından oluşan değerlere aynı yaklaşımları gütmemesidir.
Japonya, Almanya gibi bazı ülkelerde kripto paralar, para olarak tanımlanıyorlar. Diğer taraftan Meksika, Danimarka gibi ülkelerde ise spekülatif bir varlık ya da balon olarak nitelendiriliyorlar. Tükiye ve ABD gibi ülkelerde de resmi tavırlar henüz net değil. Ülkemiz için elimizdeki tek resmi bilgi, kripto paraların ve özellikle Bitcoin’in bu yıl başında Diyanet tarafından caiz olmadığının ilan edilmesiydi. Zamanla hükümetin ilgili kanalları, kripto paralara ve blok zincirine odaklandıkça bu tavır değişti. Geçtiğimiz günlerde Cumhurbaşkanı Erdoğan, Rusya ile ortak bir kripto para projesi bile başlatabileceğimizi duyurdu. Yine de kesin bir yaklaşım belirlenmiş, yasal olarak yorumlama getirilmiş değil.
Kripto paralar, kısa sürede dünya çapında net olarak sınıflandırılmayı kesinlikle hak ediyorlar. Karmaşanın ortadan kalkması, teknolojin dönüşümü de hızlandıracaktır.
ABD ve kripto para:
Ülkede faaliyet gösteren Menkul Kıymetler ve Borsa Komisyonu (SEC), kripto paralara ilişkin değişken tavırlarıyla biliniyor. Hükümetin konuya yaklaşımı ise henüz net değil. SEC, faaliyet gösteren 5 resmi borsa şirketi üzerinde denetim hakkına sahip. Yatırımcı nüfusunun ABD’de fazla olması dolayısıyla SEC’in rengini belli ettiği her açıklama, kripto para fiyatlarında oynama yapıyor. Bu nedenle kripto para ile ilegiliyseniz, ABD pazarını takip etmeniz yararlı olacaktır.
ABD’de 2014 yılından bu yana kripto paralar yasal kurumların tartışma konusu.
Kanada, Meksika ve Güney Amerika ülkelerinde kripto para:
Kanada Gelir Kurumu (CRA), birçok hükümet için geçerli olarak görünen bir bakış açısıyla yaklaşarak, kripto paraları bir meta olarak tanımlar. Bunun haricinde ülkedeki yasal durumlar ABD’deki kadar belirsizdir. Ülkede piyasaya yeni giren kripto para birimleri (ICO’lar) birer menkul olarak tanımlanırlar.
Meksika, geçtiğimiz mart ayında Finansal Teknoloji Şirketlerini Düzenleme Yasası’nı kabul etti. Kripto paraları bu ülkede emtia olarak tanımlanmak üzere. Biraz daha güneye gidildiğinde ise resim karışıyor. Venezuela, geçtiğimiz aralık ayında hükümet destekli kripto para birimi olan Petro’yu duyurdu, Nisan ayında bütün devlet bankalarında işleme açıldı. Buna rağmen diğer kripto paralar ülkede finansal varlık olarak tanımlanırken, yasal olarak Petro kadar işlem ağına sahip değiller.
Brezilya, kripto paraları yasal olarak finansal varlık şeklinde sınıflandıramayacağını belirtirken, Şili’de merkez bankası bir süre önce piyasaları düzenlemeye yönelik faaliyetlerine başladı. Kolombiya’da kripto paralar menkul kıymet olarak tanımlanmamasına rağmen, yüksek riskli yatırım araçları grubuna dahil ediliyor. Arjantin, kripto paralara yönelik kısıtlayıcı bir yaklaşım içerisinde. Ayrıca Arjantin’de kripto paralar, menkul kıymetlerden elde edilen gelir olarak tanımlanmış durumda.
Avrupa ve kripto para:
Avrupa’daki durum, Latin Amerika ülkelerine kıyasla çok daha belirgin. Bölgenin en güçlü ekonomisi olan Almanya, Nisan 2014’ten bu yana kripto paraları “özel para” olarak sınıflandırıyordu. Geçtiğimiz Şubat ayında hükümet, kripto paraları gerçek para birimleri olarak kabul etmek adına bir adım daha attı.
Birleşik Krallık'ta yönetim kripto paraları mevcut bir sınıfa dahil etmenin hata alacağını savunuyor. Bugüne kadar görülen en özgün yaklaşımlardan birisine sahip olan Birleşik Krallık’ta durumlar resmi olarak belirsiz ilan ediliyor.
İsveç merkez bankası, geçtiğimiz mart ayında Bitcoin’e resmi olarak “para değildir” tanımını getirdi. Ancak 2013 tarihli bir ön kararla, Bitcoin’in bir para birimi olarak değerlendirilmesi sağlandı. Danimarka şu anda kripto paraları spekülatif varlıklar olarak lanse ediyor. Hollanda da aynı şekilde Danimarka’ya katılıyor.
Avrupa’daki dev ekonomiler kripto paraları reddeden bir bakış açısına sahipken, küçük ekonomiler ise kripto paraları birer çıkış noktaları olarak görüyor. Örneğin Letonya, kripto paraları resmi olarak sözleşmeli ödeme aracı şeklinde kabul ediyor.
Kripto para söz konusu olduğunda belki de en önemli Avrupa ülkesi İsviçre’dir. Ülkede 2014 yılında yasalaştırılan kripto paraları ödeme aracı olarak gören yasa sayesinde, işyerleri ve ticarethanelerde yaygın şekilde kripto para kullanılıyor. Ülkedeki Zug bölgesinde Ethereum ve Bitcoin gerçek anlamda para olarak kabul görüyor, hatta belediye hizmetlerinde kullanılıyorlar.
Asya ve kripto para:
Çin, Aralık 2013’te Bitcoin’in bir para birimi olarak kabul etmediği bildiriyi yayınladı, sanal ürün olarak tanımladı. Ülkede 2017 yılında ICO’lara yasak getirildi. Aynı ay içerisinde kripto para borsaları da yasaklandı, ardından yabancı borsalar da bloke edildiler. Çin, kripto paraları oldukça etkili bir şekilde reddetmeyi tercih etti.
Japonya’da ise durum Çin’in tam tersi. Mart 2016 yılında ülkeden Bitcoin resmi olarak para birimi şeklinde tanımlandı. Mal ve hizmet alımlarında kullanılan özel değer tanımlaması, Japonya’nın bu teknolojiye hemen ısınmasını sağladı.
Güney Kore’de 30 Mayıs tarihinde alınan kararla kripto paralar, ölçülebilir bir değer olarak kabul edildi. Hatta piyasalara ilişkin en belirgin düzenlemeler Güney Kore’de yapıldı. Hükümet burada kripto para ticaretine teşvik bile uyguluyor.
Asya’nın finansal açıdan yükselen yıldızı olan Singapur’da hükümet, kripto paraları bir varlık olarak görmeye daha sıcak bakıyor. Hong Kong’da da menkul kıymet olarak tanımlanıyorlar
Kripto paraları tanımaktan daha önemli olan bir şey var:
Blok zinciri teknolojisi. Kripto paralar, günümüzde ortaya atılan yaklaşımlar dolayısıyla kafaları karıştırıyor olabilirler, ancak net olan şey bu işin ardındaki teknolojinin ne denli önemli olduğudur. Hükümetlerin kripto paradan bağımsız bir şekilde blok zinciri teknolojilerine olumlu baktıkları biliniyor.
İlerleyen yıllarda yasal mevzuatlar açısından kripto paraları etkileyecek çok sayıda karar alınacağını düşünüyoruz.
